Υπουργοί ως υπάλληλοι

Η αυστηρή σύσταση του Κυριάκου Μητσοτάκη προς τους υπουργούς του, στην τελευταία συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, να ασχοληθούν με τα κυβερνητικά θέματα και όχι με τις εκλογές, με την απειλή αποπομπής του, θέτει ένα θέμα με διαχρονική και διακομματική διάσταση.

Κάποιοι θυμήθηκαν τον τρόπο που ο γενάρχης της συντηρητικής παράταξης Κωνσταντίνος Καραμανλής, ως πρωθυπουργός, τους δικούς του υπουργούς. Με ενδεικτική την απάντησή του, σε υπουργό που «τόλμησε» να θέσει «αίτημα» ολιγοήμερων θερινών διακοπών.

Ο πρωθυπουργός απάντησε πως όποιος υπουργός επιθυμούσε διακοπές, δεν είχε παρά να υποβάλει την παραίτησή του.

Να υποθέσουμε άραγε πως αυτό το αρχετυπικό υπόδειγμα είχε υπόψη του ο νυν ένοικος του Μαξίμου και γι’ αυτό φρόντισε για τη σχετική διαρροή;

Πάντως, σίγουρα δε θα συμφωνούσε με τον Κώστα Σημίτη, που, ως «δελφίνος» και απλός υπουργός, σε μία από τις τελευταίες κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, δήλωνε πως «οι υπουργοί δεν είναι υπάλληλοι». Μια φράση που μάλλον ξέχασε όταν έγινε ο ίδιος πρωθυπουργός.

Πάντως για να επανέλθουμε στο αρχετυπικό παράδειγμα, ειδικά για την πρόσφατη πολιτική ιστορία, εκείνο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, πέρα από τον αυταρχικό, σύμφυτο με τον χαρακτήρα του άλλωστε, με τον οποίο ο ιδρυτής της ΝΔ αντιμετώπιζε τους υπουργούς του και διηύθυνε τις εργασίες του υπουργικού συμβουλίου, που κατά κανόνα εξελίσσονταν σε μονόλογο του ίδιου, ο τρόπος που ασκούσε τα πρωθυπουργικά του καθήκοντα περιείχε και ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία.

Ξεκινάμε από το κύριο χαρακτηριστικό των κυβερνήσεών του, ήδη από την εποχή της ΕΡΕ. Το ότι δηλαδή στηρίζονταν σε ένα βασικό κορμό, που παρέμενε αναλλοίωτος, τουλάχιστον στη διάρκεια μιας κυβερνητικής θητείας ή αντίστοιχα, μιας κοινοβουλευτικής περιόδου.

Ο εξασκημένος σχολιαστής ή παρατηρητής ήξερε πως το κυβερνητικό σχήμα που θα εμφανιζόταν την επομένη των εκλογών και της ορκωμοσίας, θα ήταν αυτό, με στοιχειακές παρεμβάσεις ή από τα πράγματα επιβαλλόμενες αλλαγές.

Αν γίνει μια αναδρομή σε όλη τη διάρκεια της πρώτης φάσης της πρωθυπουργίας του (1955-63) θα διαπιστωθεί ότι περίπου, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, πλαισίωναν τις κυβερνήσεις εκείνης της περιόδου.

Τα επιφανέστερα άλλωστε από τα στελέχη εκείνα, πλην του Κωνσταντίνου Τσάτσου που αναδείχθηκε πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, έδωσαν το στίγμα και στις πρώτες μεταδικτατορικές κυβερνήσεις της ΝΔ.

Σε αυτή τη σταθερά σημειώθηκαν κάποιες ρωγμές, μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου 1977, όταν πια είχε καταστεί εμφανές πως επρόκειτο για τις τελευταίες κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Η ανάγκη να διασφαλιστεί η ειδική, αυξημένη πλειοψηφία, για τη μεταπήδηση στην Προεδρία της Δημοκρατίας, αλλά και η συνέχεια της παράταξης, μέσω δραστικής ανανέωσης, επέβαλαν την παρέκκλιση.