Για να μιλήσουμε για τη μεταπολίτευση, ξεκινώντας από την αρχή, πρέπει να δούμε το αόρατο νήμα, που τη συνδέει με τους τελευταίους «σπασμούς» της δικτατορίας.
Την απόπειρα «φιλελευθεροποίησης» του Παπαδόπουλου, με τον Μαρκεζίνη, την «αλλαγή φρουράς» με το πραξικόπημα του Ιωαννίδη, τη μοιραία και για το χουντικό καθεστώς κρίση και καταστροφή στην Κύπρο.
Ανάμεσα σ’ αυτά, κομβικός καθίσταται ο ρόλος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και της αιματηρής καταστολής της. Εδώ, έχοντας πια τη δυνατότητα, μέσα από ένα πλούσιο υλικό, διανθισμένο με μαρτυρίες των πρωταγωνιστών, μιας αποκρυσταλλωμένης γνώμης, μπορούμε με ασφάλεια να ισχυριστούμε ότι εν προκειμένω έχει εφαρμογή ο νόμος των «ακούσιων συνεπειών».
Δηλαδή, ανεξάρτητα από προθέσεις, από το τυχαίο και απρόβλεπτο των γεγονότων, παράγονται αποτελέσματα που ξεφεύγουν από τις προθέσεις αυτών που τα προκαλούν.
Εν προκειμένω μπορούμε να πούμε ότι αυτό συνέβη σε μεγάλο βαθμό. Μπορεί οι εξεγερμένοι να υπάκουαν περισσότερο στο θυμικό τους, τους χτύπους της καρδιάς τους, στο ασίγαστο πάθος και επιθυμία για ελευθερία, αλλά και μια ριζικά διαφορετική κοινωνία, όπως ο καθένας τη φανταζόταν, μπορεί να δρούσαν περισσότερο με τον παρορμητισμό τους, όμως, ηθελημένα ή ακούσια, έγραφαν ιστορία.
Δεν έγραφαν δε ιστορία μόνο στο παρόν, αλλά και παρέμβαιναν στις εξελίξεις, με καίριο τρόπο. Όπως υποστηρίζει ο Σταύρος Λυγερός στο πρόσφατο βιβλίο του, ένα είδος αυτοβιογραφικής κατάθεσης, το γεγονός της εξέγερσης και η βίαιη αντίδραση του καθεστώτος, με επαναφορά του στρατιωτικού νόμου, υπονόμευε εξ αντικειμένου, την όποια προσπάθεια μετεξέλιξής του, την απόπειρα να περιβληθεί ένα «λούστρο» δημοκρατικής-κοινοβουλευτικής επίφασης.
Το πραξικόπημα του Ιωαννίδη, παρά τη «βελούδινη» εκτύλιξη και επικράτησή του, μπορεί να συνιστούσε μια προδιαγεγραμμένη κίνηση, που προετοιμαζόταν από μακρού χρόνου και θα εκδηλωνόταν έτσι κι αλλιώς, όμως, με όσα μεσολάβησαν στο τριήμερο 14-17 Νοεμβρίου 1974, απλώς αύξησε την ασφυκτική απομόνωση της δικτατορίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι στη βραχεία περίοδο διάρκειάς της, ασκήθηκαν πιέσεις για κάποιας μορφής «μεταπολίτευση», ανάλογα ψευδεπίγραφης, με εκείνη την οποία είχε επιχειρήσει ο Παπαδόπουλος.
Οι πιέσεις μάλιστα, όπως προκύπτει από μαρτυρίες, αλλά και έγγραφα, προήλθαν από «επιφανείς» εκπροσώπους της «πρώτης χούντας», όπως οι Παττακός και Μακαρέζος.
Πιο δραστήριος ο πρώτος, πιο παρασκηνιακός ο δεύτερος, που επέμενε στη «λύση Καραμανλή», αλλά με τους όρους της χούντας. Όρους τέτοιους, όπως σκιαγραφούνται σε σχετικό βιβλίο, ώστε να αμφιβάλουμε αν πράγματι μπορούσε να δεχθεί, έστω ως βάση συζήτησης, ο «πατριάρχης» της δεξιάς. Ειδικά μάλιστα μετά από όσα προηγήθηκαν και την κατάληξη ανάλογων προσπαθειών, το προηγούμενο διάστημα.
Ακόμη και ο Ιωαννίδης αναγνώριζε την ανάγκη κάποιας μετεξέλιξης.
