Αν κανείς θέλει να καταλάβει τη φύση των όσων συνέβησαν, εκείνο τον µακρινό Ιούλιο του 1974, θα αντλούσε χρήσιµα στοιχεία από τη σύνθεση της «κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας», όπως έχει µείνει γνωστή, που σχηµάτισε ο Κωνσταντίνος Καραµανλής, µετά την επιστροφή του από το Παρίσι, υπό τις γνωστές µυθιστορηµατικές συνθήκες.
Η κυβέρνηση εκείνη σχηµατίστηκε και ορκίστηκε «σε δόσεις», λόγω των γνωστών περιστάσεων. Όπως είναι γνωστό, ο ιστορικός ηγέτης της δεξιάς παράταξης, έφτασε στην Ελλάδα τις πρώτες πρωινές ώρες της 24ης Ιουλίου 1974.
Μόλις έφτασε στο γραφείο του τότε «Προέδρου της Δηµοκρατίας» και µετά από µια σύντοµη ενηµέρωση, του ζητήθηκε να ορκιστεί αµέσως, εκείνος αντέδρασε αντιλέγοντας ότι «αυτό είναι θέατρο».
Προ της επιµονής των υπολοίπων όµως, κάµφθηκαν οι αντιρρήσεις του και δέχθηκε να ορκιστεί, µαζί µε ένα πρώτο κύκλο υπουργών, παλιών στενών συνεργατών του (Ράλλης, Παπακωνσταντίνου, Τσάτσος) αλλά και τον Γεώργιο Μαύρο, ως αντιπρόεδρο και υπουργό Εξωτερικών.
Χρειάστηκε να περάσουν δυο µέρες σχεδόν, µέχρι να ολοκληρωθεί το κυβερνητικό σχήµα. Το οποίο εξέφραζε ακριβώς το πνεύµα του συµβιβασµού, αλλά και της υπέρβασης. Της συνέχειας, αλλά και τοµής.
Παρενθετικά να σηµειώσουµε ότι ο Καραµανλής, ανεξάρτητα από τις όποιες επιµέρους κρίσεις, είχε ξεκάθαρο, εξ αρχής στο µυαλό του, τι ήθελε να κάνει, πως θα πορευόταν, αφού περνούσε βέβαια τον «κάβο» της εθνικής κρίσης.
Ήδη στην πρώτη του επικοινωνία, µέσω τηλεοράσεως, µε τους πολίτες, την πρώτη µετά από 11 χρόνια αυτοεξορίας, ενώ ο «Αττίλας» προήλαυνε στην Κύπρο, έκανε νύξεις για τα επόµενα βήµατα, στην πορεία προς την πλήρη αποκατάσταση της δηµοκρατικής οµαλότητας, «που θα συµπεριλαµβάνει όλους τους Έλληνες». Σαφής νύξη για τη νοµιµοποίηση του ΚΚΕ, που επισυνέβη ενάµιση περίπου µήνα αργότερα, µε το νοµοθετικό διάταγµα για την επαναλειτουργία των κοµµάτων, χωρίς να αναφέρεται ευθέως στη νοµιµοποίηση, αλλά πλαγίως, δια της εις άτοπο απαγωγής.
Η Αριστερά, πάντως, όπως και η πιο προωθηµένη εκδοχή του κεντρώου χώρου, όπως εκφραζόταν κατά µείζονα λόγο από τον Ανδρέα Παπανδρέου, δεν εκπροσωπούνταν σε εκείνη την κυβέρνηση. Γι` αυτό και πολιτικοί, όπως ο Αναστάσιος Πεπονής, που έχουν εκφραστεί θετικά για το έργο της, δε δέχονται τον όρο της «κυβέρνησης εθνικής ενότητας», που παραπέµπει σε µια οιονεί οικουµενικής σύνθεσης κυβέρνηση, αλλά χρησιµοποιούν, ως πιο αντιπροσωπευτικό, τον όρο «κυβέρνηση ευρείας λαϊκής βάσης».
Όπως έχει προκύψει και από µεταγενέστερες αφηγήσεις, συζητήθηκε το ενδεχόµενο συµµετοχής κάποιων µεµονωµένων προσωπικοτήτων, µε ευρύτερο κύρος και αποδοχή, όπως ο Ηλίας Ηλιού και ο Μίκης Θεοδωράκης.
Απορρίφθηκε όµως ένα τέτοιο ενδεχόµενο, ως µάλλον τολµηρό, για τα δεδοµένα της συγκυρίας.
