Η υπαναχώρηση του Ανδρέα Παπανδρέου και των βουλευτών, της Ενωσης Κέντρου, που τον ακολουθούσαν, με την υπερψήφιση της «βασιλικής» κυβέρνησης Παρασκευόπουλου, τον Ιανουάριο 1967, προκάλεσε, όπως αναφέρθηκε, ένα «μούδιασμα» στα στελέχη της ΕΔΑ, με τα οποία βρισκόταν σε επαφή.
Όμως, η απογοήτευση, που εκφράστηκε πιο παραστατικά από τον, πάντα εκρηκτικό στις αντιδράσεις του, Μίκη Θεοδωράκη, δεν εξελίχθηκε σε ρήγμα.
Αλλωστε, πολύ νωρίς είχε εντοπιστεί, από τους πιο διορατικούς, στο εσωτερικό εκείνου του ιδιότυπου κομματικού σχηματισμού, το ιδιαίτερο στίγμα που εξέπεμπε ο Ανδρέας και το οποίο, τον έφερνε εξ αντικειμένου πιο κοντά στην ΕΔΑ, ιδιαίτερα εκείνο το τμήμα που διεκδικούσε τον απογαλακτισμό, από την ασφυκτική «επιτήρηση» της ηγεσίας του ΚΚΕ, από το εξωτερικό, υιοθετώντας πιο ρεαλιστικές θέσεις και αντίστοιχες συμμαχίες.
Είναι ενδεικτικό το περιστατικό που καταγράφει ο ίδιος, ο ιστορικός ηγέτης της προοδευτικής παράταξης, στο βιβλίο του «Η Δημοκρατία στο απόσπασμα», από συνεδρίαση της Βουλής, μετά την παραίτησή του, από τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Συντονισμού, στην κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου, την κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου.
Ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου προσπαθούσε, θέλοντας να αποφύγει τη δημιουργία ενδοκυβερνητικών τριβών, να συσκοτίσει, ως προς την πραγματική αιτία της παραίτησής του, δηλαδή την εμπλοκή του στο Κυπριακό, ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΕΔΑ Ηλίας Ηλιού, προσέγγισε την αλήθεια.
Η κατάλυση, άλλωστε, της δημοκρατίας, που ακολούθησε, δημιούργησε νέα δεδομένα, με το αίτημα της αντιδικτατορικής ενότητας, να δεσπόζει. Συντελεί όμως και στην περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση, σε προσωπικό επίπεδο, του ίδιου του Ανδρέα Παπανδρέου, που εκφράστηκαν μέσα από τις θέσεις και επεξεργασίες του ΠΑΚ, της αντιστασιακής οργάνωσης που δημιούργησε μόλις έφτασε στο εξωτερικό, στις αρχές του 1968.
Αυτή η προσωπική πορεία, προς πιο προωθημένες θέσεις, με ενσωμάτωση των πρωτοποριακών ιδεών, ρευμάτων και κινήσεων της εποχής, σε πλανητική κλίμακα, τον έφερνε να «βγαίνει από τα αριστερά», ακόμη και έναντι του ΚΚΕ, ένα στοιχείο που θα διαμόρφωνε και τη μεταπολιτευτική συνθήκη.
Οι θέσεις αυτές ή και, κατά τους ποικιλώνυμους αντιπάλους του, η τάση ηγεμόνευσης, τον έφερναν αντίθετο με προσπάθειες συνένωσης όλων των αντιδικτατορικών δυνάμεων, ακόμη και με τον τότε βασιλιά, τις οποίες για κάποια στιγμή έδειχνε να αποδέχεται και το ΚΚΕ.
Αυτή η στάση αντλούσε και από το ιστορικό απόθεμα της κατοχής και του ΕΑΜ. Όμως ο Ανδρέας Παπανδρέου, πέρα από δίκες προθέσεων, παρά την τότε απουσία του ή ίσως και εξαιτίας αυτής, είχε αντλήσει με πιο μεγάλη καθαρότητα και διαύγεια, τα ορθά συμπεράσματα, για τους κινδύνους που εγκυμονούσε μια επίπλαστη ενότητα, που δεν απαντούσε στο ΜΕΤΑ.
