Γεώργιος Ι. Κουτσούκος: Ανάκληση συνταξιοδοτικών αποφάσεων: είναι εφικτή και υπό ποιες προϋποθέσεις;

Είναι γεγονός ότι παρουσιάζονται αρκετά συχνά περιπτώσεις κατά τις οποίες συνταξιούχοι των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ φορέων ζητούν, προκειµένου να εξυπηρετηθεί οικονοµικό τους συµφέρον, ανάκληση της διοικητικής πράξης βάσει της οποίας έχουν καταστεί συνταξιούχοι. Προκειµένου να διασφαλιστεί η ενιαία αντιµετώπιση των ενταχθέντων στον e-ΕΦΚΑ Φορέων ως προς το ζήτηµα της δυνατότητας ανάκλησης νόµιµων επωφελών διοικητικών πράξεων, ο φορέας επισήµανε τα ακόλουθα:

1. Όπως είναι γνωστό, οι αποφάσεις απονοµής σύνταξης που εκδίδονται από τον e-ΕΦΚΑ σύµφωνα µε την ισχύουσα νοµοθεσία κατόπιν σχετικής αίτησης των ασφαλισµένων του αποτελούν νόµιµες επωφελείς ατοµικές διοικητικές πράξεις.

2. Οι νόµιµες επωφελείς ατοµικές διοικητικές πράξεις, από τις οποίες οι διοικούµενοι απέκτησαν δικαιώµατα δεν ανακαλούνται (απόφαση ΣτΕ 453/1968). Για την εφαρµογή του κανόνα αυτού, η έννοια του δικαιώµατος είναι ευρεία και περιλαµβάνει την ωφέλεια την οποία αντλεί ο διοικούµενος από νοµικές ή πραγµατικές καταστάσεις, η ανατροπή των οποίων είναι αντίθετη προς τις αρχές της χρηστής διοίκησης και της προστατευόµενης εµπιστοσύνης του διοικουµένου (απόφαση ΣτΕ 1171/1962).

Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η ανάκληση νόµιµων επωφελών ατοµικών διοικητικών πράξεων:

• Για λόγους δηµοσίου συµφέροντος και µάλιστα επιτακτικού.

• Αν ο διοικούµενος δεν συµµορφώνεται προς τους όρους από τους οποίους εξαρτάται η ισχύς της πράξης.

• Αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις βάσει των οποίων εκδόθηκε η πράξη.

• Αν πέρασε άπρακτη η προθεσµία που έθετε η πράξη στο διοικούµενο για ορισµένη ενέργεια.

Εξάλλου, επιτρέπεται ελεύθερα η ανάκληση νόµιµων ατοµικών διοικητικών πράξεων από τις οποίες δεν έχουν απορρεύσει δικαιώµατα του διοικουµένου ή ευνοϊκές για αυτόν πραγµατικές καταστάσεις, καθώς και εκείνων που περιέχουν επιφύλαξη περί ανάκλησης. Κατά συνέπεια, είναι δυνατή η ανάκληση απόφασης απονοµή σύνταξης, εφόσον δεν έχει κοινοποιηθεί στον ενδιαφερόµενο και δεν έχουν απορρεύσει δικαιώµατα (ήτοι δεν έχουν καταβληθεί ποσά συντάξεων).

Σύµφωνα µε γενική αρχή του δικαίου της κοινωνικής ασφάλισης, µετά την οριστικοποίηση της κρίσης των αρµόδιων ασφαλιστικών οργάνων σε σχέση µε το ασφαλιστικό ή συνταξιοδοτικό αίτηµα (που επέρχεται µε τον τερµατισµό της προβλεπόµενης από τη νοµοθεσία διοικητικής διαδικασίας και την εξάντληση των ενδικοφανών προσφυγών ή την πάροδο των σχετικών προθεσµιών) δεν συγχωρείται, καταρχήν, η επάνοδος της Διοίκησης και η ανατροπή εκείνων για τα οποία αποφάσισε οριστικώς.

Κάµψη της ανωτέρω αρχής, δηλαδή δυνατότητα επανόδου της υπηρεσίας προς επανεξέταση υπόθεσης που έχει οριστικοποιηθεί, µπορεί να γίνει δεκτή για λόγους επιείκειας, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες:

• Ο ενδιαφερόµενος µε νεότερη αίτησή του επικαλείται µεταβολή των κρίσιµων προϋφιστάµενων πραγµατικών στοιχείων µε βάση νεότερα στοιχεία που αποδεικνύονται και τα οποία κατά το χρόνο έκδοσης της διοικητικής πράξης ήταν άγνωστα τόσο στον ίδιο όσο και στην υπηρεσία που εξέδωσε την απόφαση της οποίας ζητείται η ανάκληση ή τροποποίηση (περίπτωση πεπλανηµένης εκτίµησης) οπότε η υπόθεση εισάγεται εκ νέου για να κριθεί εξ υπαρχής, ως αυτοτελής περίπτωση.

• Έχει συντελεστεί µεταβολή της νοµοθεσίας, η οποία δεν ελήφθη υπόψη κατά το χρόνο έκδοσης της διοικητικής πράξης.

• Έχουν παγιωθεί οι νοµολογικές και ερµηνευτικές απόψεις των αρµόδιων ανώτατων δικαστηρίων που επηρεάζουν επίµαχα ασφαλιστικά θέµατα επί των οποίων έχουν κρίνει διαφορετικά τα αρµόδια ασφαλιστικά όργανα (υπό την προϋπόθεση ότι η Διοίκηση συναινεί στην καθολική εφαρµονή της µεταβληθείσας νοµολογίας).

* Δικηγόρος,
Εργατολόγος-LL.M,
Διδάκτωρ Δηµοσίου Δικαίου