Ποιες είναι οι σπάνιες γαίες και πόσο… στοιχίζουν!

Πόσο πραγματικά κοστίζουν οι σπάνιες γαίες της Ουκρανίας;

Ο Ντόναλντ Τραμπ προσεγγίζει τη γεωπολιτική σκακιέρα με όρους επιχειρηματικών ντιλ. Πρόσφατα τον είδαμε να «δικάζει» τον πρόεδρο της Ουκρανίας για την άρνηση του να συμμορφωθεί σε μια ειρηνευτική «συμφωνία» με τη Ρωσία, με μεσολαβητή τις ΗΠΑ, στην οποία κατά τα φαινόμενα, θα αναγκαστεί να παραχωρήσει τον έλεγχο μεγάλου μέρους της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας του προς εκμετάλλευση από την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ ήταν σαφής, περιμένει να εξορύξει σπάνιες γαίες αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων από την Ουκρανία. Υπάρχει όντως αυτό; Πάμε παρακάτω να εξετάσουμε αν πρόκειται για ρεαλιστικό σενάριο ή όνειρο θερινής νυκτός.

Για τις Σπάνιες Γαίες
Στην πραγματικότητα, οι σπάνιες γαίες είναι τα «αόρατα» υλικά που βρίσκονται παντού γύρω μας, από τα κινητά τηλέφωνα και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα μέχρι τις ανεμογεννήτριες. Αν και το όνομά τους παραπέμπει σε κάτι εξαιρετικά σπάνιο, στην πραγματικότητα υπάρχουν σε αρκετές περιοχές του κόσμου. Το πρόβλημα είναι η ίδια η εξόρυξη και επεξεργασία τους, καθώς είναι εξαιρετικά δύσκολη και κοστοβόρα.

Πρόκειται για μια ομάδα 17 στοιχείων, που περιλαμβάνουν μέταλλα όπως το νεοδύμιο, το σέριο, το δυσπρόσιο και άλλα. Οι σημαντικότερες εφαρμογές τους είναι στην παραγωγή καταλυτών και μαγνητών.

Οι μαγνήτες σπανίων γαιών, όπως αυτοί από νεοδύμιο, χρησιμοποιούνται:

• Στους κινητήρες ηλεκτρικών αυτοκινήτων
• Στις ανεμογεννήτριες
• Στα εργοστάσια διύλισης πετρελαίου, στη διαδικασία της απόσταξης
• Στα ηχεία, στους υπολογιστές και σε άλλες ηλεκτρονικές συσκευές

Το Παράδειγμα της Κίνας και της Αμερικής
Η Κίνα κατέχει την πρωτοκαθεδρία στην αγορά σπανίων γαιών:

• Παράγει περίπου το 80% του παγκόσμιου νεοδυμίου.
• Έχει επενδύσει δισεκατομμύρια στη δημιουργία εργοστασιακών υποδομών για την εξόρυξη και επεξεργασία τους.
• Έχει επιβάλλει περιβαλλοντικούς κανόνες για τη διαχείριση των εξορύξεων.
• Αντίστοιχα και η Γροιλανδία φημίζεται για την ύπαρξη πλουσίων κοιτασμάτων σπάνιων γαιών. Όχι, δεν είναι τυχαίο το ενδιαφέρον του προέδρου των ΗΠΑ και γι` αυτό το κράτος με το ιδιόρρυθμο πολιτειακό καθεστώς.

Στην Αμερική, υπάρχει ένα μόνο μεγάλο ορυχείο νεοδυμίου, στην έρημο της Καλιφόρνιας. Παρότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται να αναπτύξουν τον τομέα αυτό, οι υποδομές και η παραγωγική δυνατότητα υπολείπονται σε σχέση με την Κίνα.

Πραγματικές αξίες
Πριν ξεκινήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία, η παγκόσμια αγορά σπανίων γαιών είχε ετήσια αξία 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το 2024, η συνολική αξία τους υπολογίζεται στα 6 δισεκατομμύρια δολάρια. Ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, αναφερόμενος σε εξορύξεις ύψους 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων, πιθανόν εννοεί την ευρύτερη ομάδα των Κρίσιμων Ορυκτών, όπου εντάσσονται και οι σπάνιες γαίες. Είναι γεγονός πως το «Σπάνιες Γαίες» ακούγεται πιο εντυπωσιακό από τα «Κρίσιμα Ορυκτά».

Υποσημείωση: Ως Κρίσιμα Ορυκτά, μαζί με τις Σπάνιες Γαίες, ορίζουμε τα εξής στοιχεία:

• Νεοδύμιο (Nd), Δυσπρόσιο (Dy), Ευρώπιο (Eu), Λίθιο (Li)
• Χρήση: Για μπαταρίες ιόντων λιθίου σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα, κινητά, laptop.
• Κοβάλτιο (Co)

Χρήση: Επίσης για μπαταρίες, αλλά και για υψηλής αντοχής κράματα σε αεροδιαστημικές εφαρμογές.

• Νικέλιο (Ni)

Χρήση: Για μπαταρίες, κράματα, ανοξείδωτο χάλυβα.

• Γραφίτης (Graphite)

Χρήση: Επίσης για μπαταρίες ιόντων λιθίου.

• Χαλκός (Cu)

Χρήση: Για ηλεκτρικά καλώδια, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ηλεκτρικά δίκτυα.

• Πλατίνα και Πλατινοειδή μέταλλα

Χρήση: Καταλύτες, κυψέλες καυσίμου, βιομηχανία χημικών.

• Βισμούθιο (Bi)

Χρήση: Ημιαγωγοί, φαρμακευτικά προϊόντα.

• Ταντάλιο (Ta)

Χρήση: Για πυκνωτές σε smartphones, ιατρικές συσκευές.

Η Περίπτωση της Ουκρανίας
Η Ουκρανία διαθέτει έξι τοποθεσίες ορυχείων, με πιο γνωστές εκείνες των Volyn-Podillia και Dnieper-Donetsk. Παρόλο που υπάρχουν εκτιμήσεις για πλούσια κοιτάσματα, η εξόρυξη σπάνιων γαιών στην Ουκρανία δεν έχει προχωρήσει ποτέ, κυρίως λόγω τεχνικών και οικονομικών δυσκολιών. Οι περισσότερες εκτιμήσεις βασίζονται σε στοιχεία της Σοβιετικής Ένωσης.

Το 2019, η μεταλλευτική δραστηριότητα της Ουκρανίας εκτιμήθηκε σε 15,3 δισεκατομμύρια δολάρια, με βασικά προϊόντα:

• Θείο
• Σίδηρο
• Θράκα
• Σκωρία

Παράλληλα, τα διυλιστήρια και οι μεταλλουργικές βιομηχανίες αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα λόγω απαρχαιωμένων υποδομών. Ήδη πριν τον πόλεμο, η παραγωγή αλουμινίου στη χώρα είχε διακοπεί.

Παρόλα αυτά, η εξόρυξη και εξαγωγή τιτανίου συνέχισε κανονικά, με 630 τόνους να εξάγονται το 2019, επίδοση που αποτελεί ρεκόρ μέχρι και σήμερα.

Το «κλειδί» του λιθίου
Η Ουκρανία εκτιμάται ότι διαθέτει 500.000 τόνους λιθίου, ποσότητα που θα μπορούσε να την καταστήσει τη μεγαλύτερη αποθήκη λιθίου στην Ευρώπη. Πριν τον πόλεμο, τόσο η Κίνα όσο και η Αυστραλία είχαν επιχειρήσει να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά τα κοιτάσματα. Δεν τα κατάφεραν. Τα κόστη εξόρυξης και επεξεργασίας των κοιτασμάτων έδειχναν απαγορευτικά.

Σήμερα, αρκετές από τις τοποθεσίες των κοιτασμάτων βρίσκονται υπό ρωσική κατοχή. Μπορεί άραγε και σε αυτή τη συνθήκη να κάνει κάποιο “ντιλ” με τον Βλάντιμιρ Πούτιν ο Ντόναλντ Τραμπ;

Τα τρισεκατομμύρια και η αλήθεια
Το 2010, η αμερικανική προεδρία είχε διαμηνύσει την ύπαρξη ορυχείων με ορυκτά αξίας 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων στο Αφγανιστάν. Δεν κατάφεραν ποτέ να πραγματοποιήσουν ολοκληρωμένες εξορύξεις, το κόστος της διαδικασίας έμοιαζε να ξεπερνά την υπολογιζόμενη αξία των κοιτασμάτων.

Σήμερα, ακούγεται πώς σχετικές γεωλογικές αναλύσεις κάνουν λόγο για κοιτάσματα αξίας τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ουκρανία. Για ορισμένους, ο Τραμπ είναι μετριοπαθής όταν κάνει λόγο για κοιτάσματα αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Η φιλοδοξία του Αμερικάνου προέδρου βέβαια, δεν είναι να πάρει μόνο ένα γενναίο μερίδιο από τις εξορύξεις (τουλάχιστον το 50%, σύμφωνα με προσχέδιο της συμφωνίας που διέρρευσε από την Daily Telegraph) αλλά και να αποκτήσει τον έλεγχο της βιομηχανίας του φυσικού αερίου και του πετρελαίου της χώρας.

Όλα αυτά, σε μια χώρα που πριν τον πόλεμο είχε 45 εκατομμύρια πολίτες και σήμερα, με μετριοπαθείς εκτιμήσεις, τουλάχιστον οκτώ εκατομμύρια έχουν μεταναστεύσει σε εδάφη που έχουν καταλάβει οι Ρώσοι, αλλά και σε χώρες της Ευρώπης.

Πρόκειται για μια χώρα της οποίας το προπολεμικό ΑΕΠ των 200 δις δολαρίων της, έχει κατακρημνιστεί, όπως και οι περισσότερες βιομηχανικές υποδομές της, που αποτέλεσαν στόχους επιθέσεων της Ρωσίας. Τοπίο Αποκάλυψης; Ναι, πλησιάζουμε εκεί.

Να το θέσουμε με πιο απλά λόγια, σε μια χώρα κατεστραμμένη από τον επεκτατικό πόλεμο του Βλάντιμιρ Πούτιν, σε μια βιομηχανική υποδομή απαρχαιωμένη, πώς ο Ντόναλντ Τραμπ θα βρει κοιτάσματα αξίας 500 δισεκατομμυρίων δολαρίων; Και πόσο θα είναι το πραγματικό κέρδος για τις ΗΠΑ αν ποτέ προχωρήσουν σε εξορύξεις σπάνιων γαιών; Υπέρ του μηδενός; Κανένας δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα.