Ιστορίες διατροφής: Επιτυχία… κατά τύχη

Της Μαριαλένας Χαραλαµποπούλου

Η επιτυχία, τις περισσότερες φορές, είναι αποτέλεσµα µεθοδευµένης δουλειάς και σωστής προετοιµασίας.

Βέβαια µερικές από τις µεγαλύτερες ανακαλύψεις που έγιναν στον πλανήτη, συνέβησαν εντελώς τυχαία όπως η πενικιλίνη, ο βηµατοδότης, οι ακτίνες Χ που µας έδωσαν την σηµερινή ακτινογραφία, ο φούρνος µικροκυµάτων και πολλά ακόµη.

Επίσης, πολλά από τα αγαπηµένα µας τρόφιµα δηµιουργήθηκαν κατά τύχη.

Στις περιπτώσεις που θα ακολουθήσουν παρακάτω θα δούµε ότι µια σύµπτωση ή ένα λάθος οδήγησαν στην πιο πετυχηµένη συνταγή!

 Γιαούρτι

Το ασκί ήταν σάκος φτιαγµένος από ολόκληρο το δέρµα ενός ζώου, στον οποίο αποθήκευαν τρόφιµα ή ποτά όπως νερό, λάδι, γάλα, κρασί, βούτυρο και τυρί.

Παρότι η προέλευση της λέξης «γιαούρτι» έχει τούρκικες ρίζες, στην αρχαία Ελλάδα το γιαούρτι ήταν γνωστό ως «οξύγαλα» και αποτελούσε τροφή για τους αγρότες οι οποίοι πρόσθεταν µέλι για να εξισορροπήσουν την οξύτητά του.

Η ιστορία λέει ότι πριν από 8000 χρόνια, νοµαδικές φυλές, πιθανώς στην Μέση Ανατολή, συνήθιζαν κατά τις µετακινήσεις τους να αποθηκεύουν το γάλα σε ασκιά από δέρµατα ζώων.

Τα φυσικά βακτήρια που υπήρχαν στα ασκιά, σε συνδυασµό µε την αύξηση της θερµοκρασίας του γάλακτος µετέτρεψαν το σάκχαρο του γάλακτος (λακτόζη) σε γαλακτικό οξύ, µια διαδικασία που ονοµάζεται ζύµωση, µετατρέποντας το γάλα σε γιαούρτι!

Η όξινη γεύση του άρεσε στους ποιµένες. Επίσης διαπίστωσαν ότι το γιαούρτι µπορούσε να συντηρείται για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα από ότι το γάλα κι έτσι συνέχιζαν αυτήν την πρακτική.

Χιλιάδες χρόνια έχουν περάσει από την «τυχαία» ανακάλυψη του γιαουρτιού το οποίο σήµερα αποτελεί ένα από τα δηµοφιλέστερα ζυµούµενα γαλακτοκοµικά προϊόντα στον κόσµο.

Σύµφωνα µε πολυάριθµες µελέτες, το γιαούρτι είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά όπως πρωτεΐνες, ασβέστιο, φώσφορο, βιταµίνες του συµπλέγµατος Β και προβιοτικά.

 Το ελληνικό γιαούρτι θεωρείται «υπερτροφή» και ξεχωρίζει ανάµεσα σε άλλα είδη γιαουρτιών για την υψηλή του περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και τα χαµηλά σάκχαρα.

Καζάν ντιµπί

Η ιστορία της µοναδικής αυτής πολίτικης κρέµας χάνεται στα βάθη αιώνων, όταν σύµφωνα µε τον θρύλο ο αρχιζαχαροπλάστης έκαψε κατά λάθος την κρέµα από βουβαλινό γάλα που ετοίµαζε για τον Σουλτάνο!

Για να δικαιολογηθεί ισχυρίστηκε πως δηµιούργησε ένα καινούργιο γλυκό και το αποκάλεσε «καζάν ντιµπί» που σηµαίνει «ο πάτος του καζανιού»!

Για καλή του τύχη, η γεύση του άρεσε στον Σουλτάνο κι έτσι διαδόθηκε η τεχνική για το «κάψιµο» της κρέµας! Παραλλαγές αυτής της συνταγής συναντάµε και σε άλλες κουζίνες όπως την «κρεµ µπρουλέ» στην Γαλλία και την «κρέµα καταλάνα» στην Ισπανία.

Σταφίδες

Τοιχογραφίες µας πληροφορούν ότι τα αποξηραµένα φρούτα κατά την αρχαιότητα, χρησιµοποιούνταν εκτός από την διατροφή και ως έπαθλα σε αθλητικές διοργανώσεις.

Οι σταφίδες ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά το 2000 π.Χ., όταν κάποιος ανυποψίαστος διαβάτης έπεσε πάνω σε σταφύλια που είχαν ξεραθεί στο αµπέλι!

Οι άνθρωποι από πολύ παλιά χρησιµοποιούσαν την αποξήρανση ως µέθοδο συντήρησης και τα φρούτα που αποξηραίνονταν πιο συχνά ήταν το σταφύλι, τα σύκα και τα δαµάσκηνα.

Στον ελλαδικό χώρο, η κορινθιακή σταφίδα καλλιεργείται από τους οµηρικούς χρόνους και αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς όπως ο Ηρόδοτος, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης αναφέρονταν συχνά στις σταφίδες ως «ασταφίδες» ή «σταφυλίδες» ή «σταφίδες».

Στην Δυτική Ευρώπη άρχισαν να γίνονται δηµοφιλείς µετά τον 11ο αιώνα µ.Χ. Οι σταφίδες συνόδευσαν τον Κολόµβο στα µακρινά του ταξίδια, τον Τζόρτζ Ουάσιγκτον στο Μάουντ Βερνόν, τον Ρόµπερτ Πίρι στην αναζήτηση του Βορείου Πόλου (1908) και τον αστροναύτη Σκοτ Κάρπεντερ στο διάστηµα (1962).

Η καλλιέργεια ξηρής σταφίδας στην Ελλάδα αφορά δύο είδη: την κορινθιακή (µαύρη σταφίδα, καλλιεργείται κυρίως στην Βόρεια και Δυτική Πελοπόννησο και στην Ζάκυνθο) και την σουλτανίνα (ξανθιά σταφίδα, καλλιεργείται κυρίως στην Κρήτη και στην Κορινθία).

Η κορινθιακή σταφίδα είναι το µοναδικό είδος σταφίδας σε παγκόσµια κλίµακα για το οποίο έχουν γίνει κλινικές µελέτες σε εθελοντές, που αποδεικνύουν ότι αποτελεί έναν διατροφικό θησαυρό βιταµινών και θρεπτικών συστατικών που ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστηµα.

Συµβάλλουν στην βελτίωση της µνήµης, της συγκέντρωσης και της διάθεσης, καταπολεµούν την αναιµία, βελτιώνουν την λειτουργία του πεπτικού συστήµατος, µειώνουν την υπέρταση, ενισχύουν την καλή καρδιακή λειτουργία κ.ά.

Η σταφίδα, από το 1830 ήταν το χρυσάφι της ελληνικής οικονοµίας και το πρώτο εξαγωγικό προϊόν της χώρας. Συνέβαλε στον αστικό µετασχηµατισµό και σε µια σειρά από µεγάλα έργα όπως η διώρυγα της Κορίνθου και το σιδηροδροµικό δίκτυο.

Mόνο ως υπερβολή δεν µπορεί να θεωρηθεί αυτό που είχε πει κάποτε ο Ξενοφών Ζολώτας (οικονοµολόγος, ακαδηµαϊκός, διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και πρωθυπουργός 1989-90) ότι η σταφίδα για την Ελλάδα ήταν «ότι και ο καφές για την Βραζιλία»!

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει αναγνωρίσει την «Κορινθιακή Σταφίδα Βοστίτσας ΠΟΠ» (1998), την «Σταφίδα Ζακύνθου ΠΟΠ» (2008), την «Σταφίδα Ηλείας ΠΓΕ» (2011) και την «Σταφίδα Σουλτανίνα Κρήτης ΠΓΕ» (2016).

* Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ)

** Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ)

Ροκφόρ

Το ροκφόρ είναι ένα από τα πιο γνωστά τυριά της Γαλλίας. Παράγεται από πρόβειο γάλα και ωριµάζει στις φυσικές σπηλιές Καµπαλού (300 µέτρα κάτω από την γη) στην περιοχή Ροκφόρ (Roquefort-sur-Soulzon).

Η ονοµασία «Ροκφόρ» προστατεύεται από την γαλλική νοµοθεσία από το 1925 και µόνο το τυρί που υφίσταται την τελική επεξεργασία (ωρίµανση) στο χωριό Ροκφόρ, διατίθεται στο εµπόριο µε την ονοµασία «τυρί ροκφόρ».

Στο εµπόριο κυκλοφορούν πολλές αποµιµήσεις που προέρχονται από διάφορες χώρες και έχουν την γενική ονοµασία «µπλε τυριά». Το γνήσιο ροκφόρ χαρακτηρίζεται από έντονη, αλµυρή γεύση και από πλούσια κρεµώδη υφή.

Ο θρύλος λέει ότι το ροκφόρ ανακαλύφθηκε τυχαία, όταν ένας νεαρός, ενώ έτρωγε ψωµί και πρόβειο τυρί, είδε από απόσταση µια όµορφη κοπέλα. Εγκατέλειψε αµέσως το γεύµα του και έσπευσε να την προϋπαντήσει.

Όταν επέστρεψε, χωρίς αποτέλεσµα, µερικές µέρες αργότερα, ήταν πολύ πεινασµένος και δοκίµασε το κολατσιό που είχε αφήσει. Η δοκιµή ήταν γευστικότατη. Ο µύκητας Penicillium roqueforti είχε µετατρέψει το απλό πρόβειο τυρί σε ροκφόρ!

Σε βάθος 300 µέτρων κάτω από την επιφάνεια της γης, σήραγγες µήκους δύο χιλιοµέτρων χρησιµοποιούνται ως κελάρια για την ωρίµανση των τυριών.

Πατατάκια

Ο σεφ Τζορτζ Κραµ χάρη στον απαιτητικό πελάτη, δηµιούργησε τα πατατάκια που έγιναν το πιο διάσηµο πιάτο του εστιατορίου.

Αρχικά αυτά τα εξαιρετικά δηµοφιλή αλµυρά σνακ δηµιουργήθηκαν ως µια µορφή εκδίκησης!

Σε ένα εστιατόριο το 1853, ο σεφ Τζορτζ Κραµ ήταν κυριολεκτικά εξοργισµένος µε έναν πελάτη και δηµιούργησε τα πρώτα πατατάκια για να τον τιµωρήσει!

Ο πελάτης έστελνε πίσω τις τηγανητές πατάτες, ξανά και ξανά, ζητώντας να τις φέρουν περισσότερο ψιλοκοµµένες και λιγότερο µαλακές.

Όταν τις επέστρεψαν λεπτότερες, ο πελάτης δεν έδειχνε ευχαριστηµένος, τις έστειλε ακόµη µια φορά πίσω επισηµαίνοντας ότι ήταν και ανάλατες!

Λέγεται ότι η ίδια σκηνή επαναλήφθηκε πολλές φορές. Τότε ο σεφ εκνευρισµένος αναφώνησε: «Τώρα θα σου δείξω εγώ»!

Έκοψε λοιπόν τις πατάτες σε πολύ λεπτές φέτες, τις έριξε στο λάδι µέχρι που κάηκαν, τις αλάτισε υπερβολικά και τις σέρβιρε στον απαιτητικό πελάτη.

Εκείνος ενθουσιάστηκε και τα πατατάκια µετατράπηκαν σε ένα από τα πιο διάσηµα πιάτα του εστιατορίου!

Αν και η ιστορία προέλευσης αµφισβητείται, το εστιατόριο είναι σίγουρα το σηµείο όπου τα πατατάκια απέκτησαν δηµοτικότητα. Ο Κραµ άνοιξε αργότερα το δικό του εστιατόριο και παρουσίασε τα πατατάκια, τα οποία σταδιακά έγιναν δηµοφιλή στα εστιατόρια της Νέας Αγγλίας.

Περίπου 5,8 δισεκατοµµύρια κιλά πατατάκια καταναλώνονται κάθε χρόνο παγκοσµίως και οι ΗΠΑ είναι ο µεγαλύτερος καταναλωτής. Οι Αµερικανοί έχουν µια µακροχρόνια σχέση αγάπης µε τα πατατάκια και αποτελούν ένα από τα αγαπηµένα τους σνακ.

Βέβαια, καθώς οι καταναλωτές γίνονται όλο και πιο συνειδητοποιηµένοι ως προς την υγεία, υπάρχει µια αυξανόµενη ζήτηση για πιο υγιεινά σνακ που να είναι τραγανά σαν τα πατατάκια αλλά να παρασκευάζονται µε συστατικά όπως φακές, ρεβίθια και γλυκοπατάτες.

Η τάση αυτή οφείλεται στην επιθυµία για καθαρά και φυσικά συστατικά καθώς και σε διατροφικούς περιορισµούς και προτιµήσεις. Επιπλέον, υπάρχει αυξανόµενο ενδιαφέρον για µοναδικές και εξωτικές γεύσεις, που αντανακλά την επιθυµία για νέες και συναρπαστικές γευστικές εµπειρίες.

 Σάντουιτς

Το γνωστό µας σάντουιτς πήρε το όνοµά του από τον Άγγλο ευγενή του 18ου αιώνα Τζον Μόνταγκιου, 4ο κόµη της πόλης του Σάντουιτς.

Τα σάντουιτς υπάρχουν σε ατελείωτες ποικιλίες, γεγονός που τα καθιστά ένα από τα δηµοφιλέστερα τρόφιµα σε όλο τον κόσµο.

Το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, το ορίζει ως «φαγητό που αποτελείται από δύο κοµµάτια ψωµί µε γέµιση µεταξύ τους, που τρώγεται σαν ένα ελαφρύ γεύµα».

Το σάντουιτς δεν είναι εφεύρεση του κόµη του Σάντουιτς όµως επινοήθηκε για χάρη του.

Ο κόµης ήταν µανιώδης χαρτοπαίκτης και πολλές φορές, ξεχνούσε ακόµη και να φάει ή δυσκολευόταν να τρώει και να παίζει ταυτοχρόνως.

Λέγεται λοιπόν ότι µια µέρα, ζήτησε από τον υπηρέτη του να του φέρει κρέας ανάµεσα σε δύο κοµµάτια ψωµί. Το γεύµα έπιασε τόπο και οι συµπαίκτες του άρχισαν να ζητούν κι εκείνοι το ίδιο, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Θα πάρω το ίδιο µε τον Σάντουιτς»!

Το σάντουιτς µε την σηµερινή του µορφή µόλις είχε γεννηθεί!

Είναι ένα φαγητό που λατρεύουν µικροί και µεγάλοι και προσαρµόζεται σε όλα τα γούστα και σε κάθε τύπο διατροφής. Υπάρχουν σάντουιτς για τους φανατικούς της κρεατοφαγίας, για εκείνους που δεν θέλουν να επιβαρύνουν την σιλουέτα τους αλλά και εκείνα που είναι κατάλληλα για χορτοφάγους.

Αποτελεί µια εύκολη λύση όταν δεν έχουµε χρόνο για µαγείρεµα αλλά και µία εναλλακτική επιλογή για ένα εξαιρετικό γκουρµέ πιάτο.

Πηγές:

• Britannica Editorial Staff. (2025, Jan 4)Potato chip. Britannica. [britannica.com]
• Britannica Editorial Staff. (2023, April 28)Roquefort. Britannica. [britannica.com]
• Britannica Editorial Staff. (2024, Dec 14)Sandwich. Britannica. [britannica.com]
• Fisberg, M. & Machado, R. (2015).History of yogurt and current patterns of consumption. Nutr Rev. 73 (suppl_1): 4-7. (Source:https://nutritionsource.hsph.harvard.edu/food-features/yogurt/)