Βασίλης Υψηλάντης: Προτεραιότητες για την αντιµετώπιση του φάσµατος της νησιωτικότητας

Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά της χώρα µας είναι αναµφισβήτητα η πολυνησία.

Και είναι γεγονός ότι ενώ οι βασικές δραστηριότητες στα νησιά (πρωτογενής τοµέα, τουρισµός) αποφέρουν αναλογικά µεγάλα οφέλη στην εθνική οικονοµία, τα ίδια τα νησιά αντιµετωπίζουν, λόγω κυρίως της απόστασης από το κέντρο, τα λεγόµενα προβλήµατα της νησιωτικότητας.

Η αντιµετώπιση των οποίων, απαιτεί τη λήψη σειράς πολιτικών και µέτρων, που µπορούν να σταθούν εµπόδια στη δηµιουργία και διατήρησή τους.

Στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα άρθρα 174 και 349 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), δηµιουργούν σαφή νοµική βάση για λήψη ειδικών µέτρων προς αυτή την κατεύθυνση.

Τα περισσότερα µάλιστα νη-σιά πέραν των προβληµάτων που παρουσιάζουν στον τοµέα των συγκοινωνιών, της υγείας και της παιδείας, εξακολουθούν να έχουν ανάγκη σε βασικές υποδοµές -όπως δρόµοι, υδροδότηση, αποχετεύσεις και διαχείριση αποβλήτων.

Για τον λόγο αυτό, απαιτείται ιδιαίτερος συντονισµός των προσπαθειών και της κατεύθυνσης των πόρων µια σωστή µετάβαση προς ένα πράσινο, ψηφιακό και ανθεκτικό µέλλον.

Άλλωστε στο µέλλον, τα νησιά πρέπει να είναι πιο ανθεκτικά και θα πρέπει να διαθέτουν επαρκείς πόρους για να αντιµετωπίσουν καλύτερα έκτακτες καταστάσεις όπως φυσικές καταστροφές ή άλλες κρίσεις.

Επιπρόσθετα πρέπει να αναπτύξουν βιώσιµες οικονοµίες που να είναι λιγότερο εποχικές και περισσότερο διαφοροποιηµένες.

Προσπάθεια

Για τα νησιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι προσαρµοσµένες ευκαιρίες, λύσεις και µέτρα πολιτικής δεν αποτελούν µια κατάσταση προνοµιακή, αλλά µέσον για την εξασφάλιση της επιβίωσής τους ως µοναδικά τοπία, διατηρώντας την κληρονοµιά τους καθώς και τις κοινότητες που τα κατοικούσαν, εδώ και αιώνες, σε αυτά. Θα χρειαστεί σηµαντική προσπάθεια συντονισµού, από ευρωπαϊκό επίπεδο έως µακρο-περιφερειακό, εθνικό και περιφερειακό, µε στόχο η Ευρωπαϊκή Ένωση να καταρτίσει ένα «στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για τα νησιά» µε προοπτική τη διασύνδεση των µέσων και εργαλείων που θα µπορούσαν να έχουν σηµαντικό εδαφικό αντίκτυπο καθώς επίσης να διαµορφωθεί η «Ατζέντα για Νησιά της ΕΕ» και στη συνέχεια µια Λευκή Βίβλο για την παρακολούθηση της ανάπτυξης τους.

Η διαδικασία αυτή που δείχνει ότι η Ευρώπη να επιταχύνει την ουσιαστική αντιµετώπιση των θεµάτων της νησιωτικότητας.

Το γεγονός όµως αυτό δεν απαλλάσσει και τη χώρα µας από την επιτακτική ανάγκη να δηµιουργήσει ένα πλαίσιο επιβίωσης και προόδου των ελληνικών νησιών.

Ένα από τα κυρίαρχα µνηµονιακά χαρακτηριστικά, της περιόδου της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, ήταν η παντελής σύνθλιψη και εξαφάνιση του µοναδικού, µέχρι τότε, µέτρου που σµίκρυνε τις οικονοµικές ανισοµέρειες, µεταξύ νησιών και ηπειρωτικής χώρας, τους µειωµένους συντελεστές Φ.Π.Α. Ενός µέτρου που αγγίζει την καθηµερινότητα του νησιώτη σε όλο το οικονοµικό φάσµα και που σε καµία περίπτωση δεν θα µπορούσε να υποκατασταθεί µε το λεγόµενο µεταφορικό ισοδύναµο. Ούτε βέβαια θα µπορούσε κανείς, που γνωρίζει καλά τη νησιωτική Ελλάδα, να υιοθετήσει ως σωστή νησιωτική πολιτική την εφαρµογή των µειωµένων συντελεστών ΦΠΑ, «λόγω προσφυγικού», σε ορισµένα νησιά, δηµιουργώντας επιπρόσθετα προβλήµατα σε όλα τα υπόλοιπα γειτονικά αυτών νησιά.

Ολιστική προσέγγιση

Ο αγώνας που έκανε η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη για να επιτραπεί και πάλι από την Ευρωπαϊκή Ένωση η δυνατότητα ώστε η ελληνική κυβέρνηση, από τη φετινή χρονιά, να µπορεί να εφαρµόζει µειωµένους συντελεστές ΦΠΑ στα νησιά του Αιγαίου, σε σχέση µε την υπόλοιπη χώρα, δεν θα δικαιωθεί εάν δεν το εφαρµόσει άµεσα.

Αυτό άλλωστε επιτάσσει και η βασική κοινοτική αρχή της σύγκλισης και της κοινωνικής συνοχής.

Η ολιστική προσέγγιση και αντιµετώπιση των θεµάτων της νησιωτικότητας δεν πρέπει ωστόσο να εστιάζει µόνον στα ζητήµατα της οικονοµίας αλλά και να δίνει απαντήσεις σε πολλούς άλλους τοµείς. Στα δηµογραφικά προβλήµατα, στα κίνητρα που πρέπει να δοθούν για να παραµείνουν οι νέοι στα νησιά, να δηµιουργήσουν οικογένεια και να διασφαλίσουν τη µόρφωση και την υγειονοµική κάλυψη τη δική τους και των παιδιών τους.

Στο σηµείο αυτό, επαναδιατυπώνω µια πρόταση, την οποία πολλές φορές έχω υποστηρίξει στη Βουλή, που είναι η υιοθέτηση ενός πλήρους νησιωτικού υγειονοµικού συστήµατος υγείας. Ο προσδιορισµός, η επιλογή των µέσων και εντέλει η υλοποίησης του αποτελεί επιτακτική ανάγκη.

Η σταθερότητα των αναγκαίων ακτοπλοϊκών και αεροπορικών συνδέσεων των νησιών, µε το κέντρο και µεταξύ τους θα αποτελέσει και εγγυητικό για την περαιτέρω ανάπτυξη τους

Η ορθολογιστική ανάπτυξη της δηµόσιας περιουσίας στα νησιά, αφορά όχι µόνο την αξιοποίηση της αλλά και ουσιαστική ανάγκη διάσωσης ενός τεράστιου πολιτιστικού αποθέµατος όπως ιστορικά κτίρια που δυστυχώς καταρρέουν σε πολλά νησιά µας.

Η παροχή κινήτρων εγκατάστασης επιχειρήσεων θα δώσει οικονοµική άνθιση στα νησιά και θα αποτελέσει το έναυσµα παραµονής νέων ανθρώπων στην πατρίδα τους.

Στον δηµόσιο τοµέα, η γενίκευση της µοριοδότησης της εντοπιότητας στις προσλήψεις, θα αποτελέσει και τον καθοριστικό παράγοντα οριστικής παραµονής αυτών που επιλέγονται στις θέσεις αυτές στα νησιά.

Η διευκόλυνση και υποβοήθηση των αναπτυξιακών πρωτοβουλιών που θα συµβάλλουν στη δηµιουργία κυρίως µη εποχικών αλλά και σχετικών µε τα χαρακτηριστικά του τόπου νέων επιχειρηµατικών πρωτοβουλιών.

Οι προκλήσεις που αντιµετωπίζουν τα ελληνικά νησιά απαιτούν στρατηγικές λύσεις και βιώσιµες πολιτικές ανάπτυξης.

Η συνδυασµένη προσπάθεια της κυβέρνησης, τοπικών κοινοτήτων και επενδυτών είναι κρίσιµη για την αντιµετώπιση αυτών των ζητηµάτων και τη διατήρηση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονοµιάς τους.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών απαιτείται να κοιτάξουµε στο ζωοφόρο φως που εκπέµπουν τα νησιά µας και µε την αναβάθµιση του κέντρου λήψης αποφάσεων για αυτά.

* Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω, Κοσµήτορας της Βουλής, Πρόεδρος της Επιτροπής Οικονοµικών της Βουλής, Βουλευτής Δωδεκανήσου ΝΔ