Η οπαδική βία, συνιστά ένα τεράστιο παγκόσµιο και διαχρονικό φαινόµενο, που εκδηλώνεται σε διάφορα αθλήµατα µε κυριότερα το ποδόσφαιρο και το µπάσκετ.
Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα επίκαιρο ζήτηµα µε έντονο κοινωνικό αντίκτυπο, που τα τελευταία χρόνια έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις σε ολόκληρο τον κόσµο.
Aδιαµφισβήτητα η διαπίστωση αυτή αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι, τα περιστατικά οπαδικής βίας αποτελούν πλέον τη δεύτερη συνηθέστερη µορφή βίας µετά την ενδοοικογενειακή.
Παράλληλα, όµως, υπάρχουν και αρκετές περιπτώσεις όπου τα θύµατα δεν προβαίνουν σε καταγγελία των τελεσθέντων εις βάρος τους αξιόποινων πράξεων ενώπιον των αρµοδίων αρχών είτε υπό το φόβο τους για την ύπαρξη αντιποίνων ή στοχοποίησης τους είτε διότι δεν επιθυµούν να εµπλακούν σε µία µακροχρόνια ποινική διαδικασία.
Πώς όµως προσδιορίζεται η οπαδική βία;
Ως οπαδική βία αποδίδεται η ανάρµοστή και βίαιη συµπεριφορά των οπαδών αθλητικών οµάδων που επιφέρει σαν αποτέλεσµα τη διατάραξη της έννοµης τάξης.
Ποιες είναι οι µορφές εκδήλωσής της;
Η οπαδική βία µπορεί να λάβει διάφορες µορφές, µεταξύ των οποίων είναι:
• Η υβριστική συµπεριφορά σε αθλητικούς χώρους (γήπεδα) κατά τη διάρκεια των αγώνων που συχνά λαµβάνει ρατσιστικά χαρακτηριστικά
• Ο βανδαλισµός στον περιβάλλοντα χώρο και στις αθλητικές εγκαταστάσεις του γηπέδου
• Οι εισβολές οπαδών στον αγωνιστικό χώρο µε βίαιες προθέσεις
• Οι οµαδικές συγκρούσεις οπαδών εντός και εκτός γηπέδων είτε µε άλλους οπαδούς είτε µε την αστυνοµία, οι οποίες δύναται µάλιστα να θέσουν σε κίνδυνο τη σωµατική ακεραιότητα, την υγεία ή ακόµα και τη ζωή ενός προσώπου, όπως άλλωστε κατέδειξαν και τα πρόσφατα επεισόδια που οδήγησαν στις ανθρωποκτονίες του Άλκη Καµπανού και του Μιχάλη Κατσουρή.
Ποια είναι, όµως, τα γενεσιουργά αίτιά της;
Tα αίτια δηµιουργίας του εν λόγω φαινοµένου είναι πολυπαραγοντικά και µέχρι και σήµερα εξακολουθούν να διαβρώνουν τον κοινωνικό ιστό.
Ένα από αυτά συνίσταται κυρίως στον αυξηµένο ανταγωνισµό που αναπτύσσεται µεταξύ των επαγγελµατικών οµάδων και στην ταύτιση που µπορεί να αισθανθεί ένας οπαδός µε την οµάδα που έχει επιλέξει να υποστηρίζει. Υπό αυτή την έννοια, η καλλιέργεια της νοοτροπίας για νίκη µε κάθε κόστος µπορεί να οδηγήσει µέχρι και στην άσκησης βίας εναντίον αντίπαλου οπαδού, παίκτη ή και διαιτητή.
Οι υφιστάµενες κοινωνικές ανισότητες µπορούν επιπρόσθετα να τροφοδοτήσουν την οπαδική βία όπως επίσης και η ύπαρξη ρατσιστικών ή εθνικιστικών κινήτρων.
Περαιτέρω, η µίµηση και η υιοθέτηση παραβατικών συµπεριφορών ειδικά από ανηλίκους, που εκφεύγουν της επίβλεψης των γονέων, προκειµένου να ενταχθούν σε µία οµάδα ή να γίνουν αρεστοί, αποτελούν επιπλέον παράγοντες ανάπτυξης του φαινοµένου.
Ποιοι οι τρόποι καταπολέµησής της;
Εξαιρουµένης της πολιτειακής αναγνώρισης των αδικηµάτων και των θεσµικών πρωτοβουλιών για αυστηροποίηση των ποινών, καθίσταται επιβεβληµένη από την Πολιτεία η ανάγκη για εξεύρεση λύσεων που θα συµβάλλουν στην ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και στην εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων.
Επιπλέον, στην ίδια κατεύθυνση θα µπορούσαν να συµβάλλουν και οι ίδιες οι οµάδες καθώς διαθέτουν το γνωστικό υπόβαθρο και τις επαφές µε συνδέσµους αλλά και τους ίδιους τους οπαδούς για την από κοινού αναζήτηση τρόπων καταστολής της.
Συνδυαστικά µε τα ανωτέρω, ενδείκνυται και η επαφή των οµάδων µε τα αρµόδια θεσµικά όργανα για να αποφασίζουν µαζί τους κανόνες διεξαγωγής του εκάστοτε αθλήµατος ενώ εξίσου σηµαντικό είναι οι οµάδες να δείχνουν εµπιστοσύνη στα αρµόδια δικαιοδοτικά, δικαστικά και διαιτητικά όργανα.
Νοµικό πλαίσιο της οπαδικής βίας
Στην Ελλάδα η αντιµετώπιση της οπαδικής βίας προβλέπεται και τιµωρείται από το νόµο 2725/1999, ο οποίος µέσω τροποποιήσεων, επικαιροποιήθηκε σύµφωνα µε τους νόµους 4908/2022 και 5085/2024.
Αναµφίβολα οι νέες θεσµικές πρωτοβουλίες λήφθηκαν υπό το βάρος οπαδικών επεισοδίων που οδήγησαν σε ανθρωποκτονίες, έχοντας ως µοναδικό σκοπό τη θέσπιση αποτελεσµατικότερων µέτρων ελέγχου και εποπτείας των γηπέδων.
Ωστόσο, κεφαλαιώδους σηµασίας εξακολουθούν να παραµένουν τα άρθρα 41Ε και 41ΣΤ του νόµου 2725/1999, τα οποία ρυθµίζουν την ηλεκτρονική επιτήρηση των αθλητικών χώρων καθώς και τις ποινικές κυρώσεις που προβλέπονται για την τέλεση των αναφεροµένων αξιοποίνων πράξεων, αντίστοιχα.
Σύµφωνα µε το άρθρο 41ΣΤ η ποινική µεταχείριση των δραστών προβλέπεται ενδεικτικά ως ακολούθως:
– Για όποιον εκ προθέσεως εντός αθλητικών εγκαταστάσεων ή στον αµέσως περιβάλλοντα χώρο τους ή στις βοηθητικές εγκαταστάσεις ή στους χώρους προσέλευσης και στάθµευσης, κατά τη διάρκεια αθλητικής εκδήλωσης εκτοξεύει αντικείµενα, βιαιοπραγεί ή εκτοξεύει απειλές, κατέχει ή χρησιµοποιεί βεγγαλικά, καπνογόνα, κροτίδες και γενικά εύφλεκτες ύλες, εισέρχεται και παραµένει σε αθλητική εγκατάσταση κατά τη διεξαγωγή αθλητικής συνάντησης έχοντας καλυµµένα χαρακτηριστικά του προσώπου του, µε σκοπό να παρεµποδίσει την ανίχνευση και καταγραφή του, προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 6 µηνών και χρηµατική ποινή.
– Για όποιον τελεί µία από τις προαναφερόµενες πράξεις µε αφορµή µία αθλητική εκδήλωση πριν από την έναρξη ή µετά τη λήξη της ή µακριά από τον χώρο που προορίζεται για την εκδήλωση αυτήν, προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον 3 µηνών και χρηµατική ποινή.
– Για όποιον εισέρχεται στον αγωνιστικό χώρο ή στο χώρο των αποδυτηρίων ή στους διαδρόµους που συνδέουν τους ανωτέρω χώρους και µε σκοπό τη διατάραξη της οµαλής διεξαγωγής του αγώνα ή την πρόκληση επεισοδίων, βιαιοπραγεί κατά άλλου ή/και εκτοξεύει απειλές κατά προσώπου, τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους και χρηµατική ποινή.
Παράλληλα, οι ανωτέρω ποινές εφαρµόζονται και για αξιόποινες πράξεις που τελούνται χωρίς να υπάρχει τοπική και χρονική συνάφεια µε συγκεκριµένη αθλητική εκδήλωση έχουν όµως σαφή αναφορά και αθλητικό υπόβαθρο που αφορά αντιπαλότητα µεταξύ οπαδών αθλητικών οµάδων.
Εν κατακλείδι, η οπαδική βία θα µας απασχολεί επί χρόνια, αν δεν εξαλειφθούν άµεσα οι γενεσιουργοί της λόγοι από την Πολιτεία. Απαιτείται, λοιπόν, συστηµατική παρακολούθηση και αντίστοιχη διαµόρφωση πολιτικών και ανάληψη θεσµικών πρωτοβουλιών για την ουσιαστική αποτροπή και καταστολή της, µε σκοπό τη διαφύλαξη του αθλητικού ιδεώδους αλλά και την προσέλκυση περισσότερων νέων στον αθλητισµό.
* Δικηγόρος Αθηνών παρ’ Αρείω Πάγω
