Πως συνδέεται μια έκρηξη ηφαιστείου στην Ινδονησία με την επανάσταση του 1821

Το φαινόμενο της πεταλούδας φαίνεται πως εξηγεί το γιατί η τεράστια έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα, στη σημερινή Ινδονησία, τον Απρίλιο του 1815, επηρέασε το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης. Το φαινόμενο της πεταλούδας είναι μια θεωρία σύμφωνα με την οποία ακόμη και μια απειροελάχιστη μεταβολή στην άλλη άκρη του κόσμου μπορεί να επιφέρει κοσμογονικές αλλαγές σε κάποιο άλλο σημείο της Γης.

Μια επιστημονική εργασία του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών επιχειρεί να εξηγήσει την άρρηκτη σύνδεση μεταξύ της επανάστασης του 1821 και της έκρηξης του ηφαιστείου στην Ινδονησία. Συγκεκριμένα, η έκρηξη είχε ως αποτέλεσμα να επικρατήσει σε ολόκληρη την Ευρώπη από το 1816 παρατεταμένη σιτοδεία, που σημάδεψε τις δεκαετίες πριν από το 1821 και ειδικά τα τελευταία χρόνια, καθώς η ηφαιστειακή τέφρα από το Ταμπόρα είχε κρύψει τον ήλιο και προκαλέσει μεγάλη πτώση της θερμοκρασίας. Γι’ αυτό άλλωστε το 1816 χαρακτηρίστηκε ως ” ‘Ετος χωρίς θέρος “.

Η φτώχεια και η καταχνιά που είχε σκεπάσει την Ευρώπη περιγράφεται εξαιρετικά από τους ποιητές εκείνης της περιόδου, όπως η Μαίρη Σέλεϊ και ο Λόρδος Βύρωνας. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το ποίημα Darkness (σκοτάδι) του τελευταίου, στο περιγράφεται το σκοτεινό ναδίρ στο οποίο είχε περιέλθει η Ευρώπη εξαιτίας της κλιματικής διαταραχής που προκάλεσε η έκρηξη του ηφαιστείου στην Ινδονησία. 

Είναι γεγονός ότι η Ελληνική Επανάσταση προετοιμαζόταν πολλές δεκαετίες πριν από το ξέσπασμά της. Η επιστημονική εργασία της Ακαδημίας εξηγεί πως την περίοδο του ” Έτους χωρίς Θέρος ” ακολούθησε μια ακόμη ψυχρή περίοδος, η οποία παρέτεινε την προηγούμενη πολύ κρύα περίοδο που είχε πλήξει την Ευρώπη τους προηγούμενους αιώνες. Αυτή η περίοδος έχει ονομαστεί ” μικρή παγετώδης ”  και διήρκεσε περίπου μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα.

Ο Χρήστος Ζερεφός, γενικός γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή, εξηγεί πως ” εκείνη την προεπαναστατική περίοδο οι τιμές των σιτηρών στο χρηματιστήριο του Λονδίνου ανέβηκαν κατακόρυφα ως αποτέλεσμα της μείωσης της σιτοπαραγωγής.

Οι ζημιές σε όλα τα αγαθά ήταν μεγάλες, ξεκινώντας από το παγκόσμιο εμπόριο βαμβακιού. Οι ραγιάδες όχι μόνο δεν είχαν ελευθερία, όχι μόνο έπρεπε να κρύβουν τα παιδιά και τις γυναίκες από την αρπαγή για τα σκλαβοπάζαρα, αλλά αντιμετώπιζαν και φτώχεια και σιτοδεία.

Οι τιμές του σίτου κάλπαζαν, για να φθάσουν σε επίπεδα απαγορευτικά για τους φτωχούς». Οι Έλληνες εκείνη την εποχή είχαν ήδη αρχίσει να νιώθουν έντονη την ανάγκη να απελευθερωθούν από τον Οθωμανικό ζυγό.

Η ανέχεια στην οποία βρέθηκαν εξαιτίας των κλιματικών μεταβολών που προκάλεσε η τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη στην Ινδονησία ενδέχεται να ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι και που έδωσε την τελική ώθηση στους Έλληνες, προκειμένου να αγωνιστούν για την ελευθερία τους. Η Ακαδημία υπογραμμίζει τις εξαιρετικά δύσκολες καιρικές συνθήκες κάτω από τις οποίες πραγματοποιήθηκε η επανάσταση των Ελλήνων, γεγονός που εξαίρει ακόμη περισσότερο τον ηρωισμό και την αυτοθυσία των Ελλήνων.