Tης Μαριαλένας Χαραλαµποπούλου *
Το µονοπώλιο στο εµπόριο καφέ µέχρι τα µέσα του 17ου αιώνα ανήκει στους Άραβες. Μάλιστα εµπορεύονται µόνο καβουρδισµένους κόκκους για να διασφαλίσουν ότι τα καφεόδεντρα δεν θα αναπτυχθούν εκτός της Αραβικής χερσονήσου και τιµωρούν µε ποινή θανάτου τους παραβάτες.
Εκεί ακριβώς έρχεται ο Ινδός µοναχός Baba Budan ο οποίος σύµφωνα µε τον θρύλο επιστρέφοντας από το προσκύνηµα στην Μέκκα, κρύβει 7 σπόρους καφέ στην γενειάδα του και φέρνει τον καφέ στην Ινδία. Ο Ολλανδός κυβερνήτης της Ινδίας στέλνει σπόρους στις αποικίες στην Ινδονησία όπου αρχίζει πλέον η συστηµατική καλλιέργεια. Έτσι λοιπόν οι Ολλανδοί αρχίζουν να παίζουν σηµαντικό ρόλο στο εµπόριο του καφέ.
Μερικά χρόνια αργότερα, Ολλανδοί έµποροι χαρίζουν στον βασιλιά Λουδοβίκο της Γαλλίας ένα καφεόδενδρο από την Ινδονησία, το οποίο µεταφυτεύεται στον Βασιλικό Βοτανικό Κήπο.
Σε µια τυχαία επίσκεψη στο Παρίσι, ο αξιωµατικός Gabriel de Clieu κλέβει σπορόφυτα από το δένδρο του βασιλιά (δεν είναι σαφές αν ήταν κλοπή ή αν ήταν εντολή του βασιλιά), τα µεταφέρει στην Μαρτινίκα (νησί της Καραϊβικής) όπου ευδοκιµούν και ξεκινά η καλλιέργεια.
Το Κίνηµα του Τσαγιού
Το ρόφηµα φτάνει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού το 1607 αλλά δεν τυγχάνει της αποδοχής.
Το τσάι αποτελεί την προτίµηση των Ευρωπαίων αποίκων. Οι αυξηµένοι φόροι όµως που επιβάλλει ο βασιλιάς Γεώργιος Γ’ προκαλούν τις αντιδράσεις τους. Στις 16 Δεκεµβρίου του 1773, παρεισφρέουν σε εµπορικά πλοία στο λιµάνι της Βοστώνης και σε ένδειξη διαµαρτυρίας πετούν όλο το τσάι στον ωκεανό! Η κίνηση αυτή έµεινε γνωστή ως Boston Tea Party (Κίνηµα του Τσαγιού). Από τότε, ο καφές κερδίζει την προτίµηση των Αµερικανών και οι Ηνωµένες Πολιτείες είναι µέχρι σήµερα η πρώτη χώρα σε εισαγωγή καφέ παγκοσµίως.
Η βασίλισσα του καφέ
Συνεχίζοντας το ταξίδι µας νότια, συναντούµε την «βασίλισσα» στην παγκόσµια παραγωγή καφέ, την Βραζιλία. Όλα ξεκινούν το 1727, όταν ο λοχίας Francisco de Melo Palheta µεταβαίνει στην Γουιάνα προκειµένου να διευθετήσει µια εδαφική διαµάχη µεταξύ Ολλανδών και Γάλλων.
Όµως η πραγµατική του αποστολή είναι να αποσπάσει σπόρους καφέ για να τους µεταφέρει στην Βραζιλία. Ο Γάλλος κυβερνήτης αρνείται να µοιραστεί τους σπόρους αλλά η σύζυγός του, γοητευµένη από τον Pahleta, του προσφέρει ένα µπουκέτο λουλούδια µέσα στο οποίο είναι κρυµµένοι αρκετοί σπόροι καφέ. Έτσι, ο καφές φτάνει στην Βραζιλία την χώρα µε την µεγαλύτερη παραγωγή καφέ παγκοσµίως. Φτάνοντας στα τέλη του 18ου αιώνα, ο καφές καλλιεργείται στην Τζαµάικα, το Μεξικό, την Βενεζουέλα και την Κολοµβία και λίγο αργότερα στην Ταϊλάνδη, το Βιετνάµ, την Καµπότζη και το Λάος.
Η ζώνη καλλιέργειας του καφέ ορίζεται µεταξύ των Τροπικών του Καρκίνου και του Αιγόκερω
Ο καφές στη σύγχρονη εποχή
Οι καινοτόµες εφευρέσεις στην παρασκευή του καφέ, από το καβούρδισµα µέχρι την συσκευασία αρχίζουν τον 19ο αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα ο Ιταλός Luigi Bezzera επινοεί την πρώτη µηχανή espresso ενώ στην Γερµανία η Melitta Bentz δηµιουργεί το πρώτο χάρτινο φίλτρο καφέ από τα σχολικά έγγραφα του γιου της. Την ίδια περίοδο, πασίγνωστη εταιρεία δηµιουργεί τον στιγµιαίο καφέ αξιοποιώντας τα απορρίµµατα καφέ της Βραζιλίας.
Στις δεκαετίες του 1960 και 1970, εµφανίζεται το δεύτερο κύµα καφέ στις Ηνωµένες Πολιτείες που χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη αλυσίδων καφέ και την διάδοση ροφηµάτων όπως ο latte και ο cappuccino.
Το τρίτο κύµα καφέ εµφανίζεται την δεκαετία του 2000 και χαρακτηρίζεται από την έµφαση στην ποιότητα. Τα καφεκοπτεία του τρίτου κύµατος συχνά προµηθεύονται κόκκους υψηλής ποιότητας, µονοποικιλιακούς ή χαρµάνια και τους καβουρδίζουν για να αναδείξουν το µοναδικό αρωµατικό και γευστικό προφίλ τους.
Τα είδη του καφέ λοιπόν µπορεί να εµπλουτίστηκαν – φραπέ, εσπρέσο, καπουτσίνο, µόκα, λάτε – τα µηχανικά µέσα µπορεί να βελτιώθηκαν, ο καφές όµως συνεχίζει να είναι σύµβολο φιλίας και επικοινωνίας, ενσωµατώνοντας καινοτοµίες και παραδόσεις.
Πηγές:
• Britannica Editorial Staff. (2023, Oct 26). History of coffee. Britannica. [britannica.com]
• National Coffee Association USA. (n.d.). History of Coffee. [ncausa.org]
• Pendergrast, M. (2019). Uncommon grounds: The History of Coffee and How It Transformed Our World. Basic Books.
* Γεωπόνος,
Τεχνολόγος Τροφίµων Γ.Π.Α.
