Είναι αλήθεια ότι η Συνθήκη της Λωζάννης εξασφάλισε τους όρους μακρόχρονης ειρηνικής συνύπαρξης, οι πληγές ήταν πολύ βαθιές, για να επουλωθούν εύκολα.
Κι ας έκαναν φιλότιμες προσπάθειες οι δύο μεγάλες ηγέτες των δύο κρατών, Ελευθέριος Βενιζέλος και Κεμάλ Ατατούρκ, όπως και ο Ερντάλ Ινονού που τον διαδέχθηκε, για να αποκτήσει πιο μόνιμα, θεσμικά χαρακτηριστικά η ειρηνική συνύπαρξη. Ετσι έγινε δυνατό να υπάρξει η πιο μακρά περίοδος ανέφελης σχέσης και γειτονίας, για σχεδόν μισό αιώνα. Ηταν αρκετή όμως η ανακίνηση του Κυπριακού και η ύπουλη προσπάθεια των επικυρίαρχων Αγγλων, να χρησιμοποιήσουν την τουρκοκυπριακή κοινότητα, ως μοχλό αποσταθεροποίησης και υπονόμευσης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελληνοκυπρίων, για να ξυπνήσουν μίση και πάθη.
Οσοι δυσκολεύονται να κατανοήσουν το αρνητικό κλίμα των τελευταίων δεκαετιών, ας αναλογισθούν τις μνήμες και τα βιώματα, που μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Βιώματα από τη δύσκολη συνύπαρξη του, περιορισμένων γεωγραφικών διαστάσεων, νεοσύστατου ελληνικού κράτους, με τις αντίστοιχες περιοχές, με πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού, που παρέμεναν υπό οθωμανική κατοχή. Οι ελπίδες που δημιούργησε το Κίνημα των Νεοτούρκων, για τη δημιουργία ενός σύγχρονου κράτους, διαδόχου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που θα στηρίζεται στην πολυεθνοτική δομή της και το σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, διαψεύστηκαν με τον πιο οδυνηρό και αιματηρό τρόπο.
Οι «εκσυγχρονιστές» που ανέλαβαν τα ηνία του νεοσύστατου τουρκικού κράτους, υπό τη σιδηρά πυγμή του Κεμάλ Ατατούρκ, έκριναν, ακολουθώντας τις συμβουλές του Γερμανού στρατηγού Λίμαν φον Σάντερς, ότι έπρεπε να απαλλαγούν από όλες τις μειονότητες, που «νόθευαν» την «καθαρότητα» της φυλής τους. Τα πρώτα θύματα αυτών των πρακτικών, που μετά από κάποια χρόνια θα εφάρμοζε ο Χίτλερ, ήταν οι ελληνικής καταγωγής πληθυσμοί, όπως οι Αρμένιοι και οι Πόντιοι. Το βίαιο ξερίζωμα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας ήρθε να ολοκληρώσει τον κύκλο της γενοκτονίας ή, έστω, της εθνοκάθαρσης του ελληνικού στοιχείου.
Θα ήταν παράδοξο να πιστεύει κανείς, ότι αυτός ο κύκλος των απίστευτων ωμοτήτων, της ανείπωτης φρίκης, του βίαιου ξεριζωμού από τις πατρογονικές εστίες, δε θα άφηνε βαθιές πληγές, στους επιγενόμενους. Πληγές που δεν τις γιατρεύει εύκολα ούτε ο χρόνος. Η απήχηση της τηλεοπτικής σειράς «Το Κόκκινο Ποτάμι», που πραγματεύεται αυτό ακριβώς το θέμα, αποτελεί μια ακόμη απόδειξη για του λόγου το αληθές.
Ετσι εξηγείται και το πόσο εύκολα το Κυπριακό πρόβλημα, από ελληνοαγγλικό, μετατράπηκε σε ελληνοτουρκικό πρόβλημα. Αυτό ακριβώς εκμεταλλεύτηκε η διπλωματική πανουργία των Αγγλων. Τα αποτελέσματα φάνηκαν πιο πολύ, μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κυπριακού κράτους, όπου η «Ανταλκίδειος» Συμφωνία Ζυρίχης-Λονδίνου άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου, με νέο κύκλο αίματος.
