Προάσπιση της ελευθερίας στο Πανεπιστήμιο

Του Φίλιππου Φόρτωμα από την Κυριακάτικη Kontranews

Όπως κάθε πολιτική απόφαση, έτσι κι ένα νομοσχέδιο ή μια μεταρρύθμιση ενέχει και κάποιο «ρίσκο» αναφορικά με το κόστος της αντιμετώπισης ή της αντίδρασης που μπορεί να επιφέρει από διαφορετι­κές κοινωνικές ομάδες. Στη συνείδη­ση μέρους των πολιτών, η αντίσταση και η αντίδραση αποτελεί μια ιεροτε­λεστία που οφείλει να τηρείται πιστά, κάτι σαν εκπλήρωση κάποιου «τάμα­τος» στο πλαίσιο της πολιτικής τους ταυτότητας. Αυτό είναι και κατανοητό και προαπαιτούμενο σε μια δημοκρα­τία, όπου οι κυβερνήσεις νομοθετούν και οι πολίτες κρίνουν τις εφαρμοζόμε­νες πολιτικές και συγκρίνοντας τα απο­τελέσματά τους, βγάζουν τα δικά τους συμπεράσματα.

Όμως, η παρερμηνεία της πραγ­ματικής θωράκισης της Δημοκρατί­ας και της προάσπισης των συμφερό­ντων όσων πλήττονται από την αυθαι­ρεσία που προκαλείται από μια χρόνια παθογένεια, είναι σύνηθες φαινόμε­νο. Οι επί δεκαετίες καταλήψεις πανε­πιστημιακών χώρων δεν είναι τίποτε άλλο από ένας συνεχής μιθριδατισμός σε φαινόμενα βίαιης επιβολής δυνα­μικών μειοψηφιών, στη βούληση και άποψη της σιωπηλής πλειοψηφίας, με απόλυτα αδιαφανείς και αντιδημοκρα­τικές διαδικασίες. Ταυτόχρονα, είναι ένας μεθοδευμένος εθισμός των πολ­λών στο να αποδέχονται μοιρολατρικά ως κανονικότητα τον εξαναγκασμό της βίας ή να προσεγγίζουν αυτό το ζήτημα ως βολικό άλλοθι αποφυγής υποχρε­ώσεων και να αποδέχονται φαινόμενα παραβατικότητας σε ένα χώρο που κατ’ εξοχήν εξυπηρετεί την ελεύθερη διακί­νηση ιδεών. Κατά πόσο όμως κατοχυ­ρώνεται η ελεύθερη διακίνηση ιδεών στο χώρο του πανεπιστημίου, όταν δεν υπάρχει καμία ανάσχεση στην ασύδοτη συμπεριφορά μειοψηφιών και σε μορ­φές παραβατικότητας, όπως η κατάλη­ψη και ο βανδαλισμός εργασιακού ιδι­ωτικού και δημοσίου χώρου;

Απαιτείται μια ριζικά διαφορετική και γνήσια προοδευτική αλλαγή αντι­λήψεων, ώστε οι πράξεις αυτές να μας φαίνονται αδιανόητες και να μην αντι­μετωπίζονται ως ρουτίνα ή σημείο των καιρών. Η εποχή μας απαιτεί διαφο­ρετικούς αγώνες και ένταση της προ­σπάθεια προς άλλες, παραγωγικότε­ρες κατευθύνσεις. Για τα φαινόμενα αυτά, έχουμε όλοι ευθύνη. Τώρα είναι η στιγμή να δράσουμε εποικοδομητι­κά και όχι να αντιδρούμε συντηρητικά. Στο πνεύμα αυτό κινείται το νομοσχέ­διο του Υπουργείου Παιδείας και Θρη­σκευμάτων που συζητείται τις τελευταί­ες ημέρες στη Βουλή των Ελλήνων, ένα νομοσχέδιο που σκοπό έχει την ανα­βάθμιση της λειτουργίας των ελληνι­κών Πανεπιστημίων μέσα από καινο­τόμες μεταρρυθμίσεις που προάγουν την δίκαιη και αξιοκρατική εισαγωγή σε αυτά, αλλά και την προστασία της ακα­δημαϊκής ελευθερίας και την αναβάθ­μιση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος.

Το ελληνικό δημόσιο πανεπιστή­μιο οφείλει να ξεφύγει από τις συντε­χνιακές λογικές του παρελθόντος και να επενδύσει στην αριστεία και όχι στη μετριότητα. Δεν πρέπει να θεωρεί­ται δεδομένη η εξέλιξη του διδακτικού προσωπικού. Οι θέσεις των καθηγη­τών δεν πρέπει να εξαρτώνται από κοι­νωνικές ή πολιτικές επαφές. Δεν είναι λίγες, άλλωστε, οι περιπτώσεις όπου αποκλείονται αξιόλογοι Έλληνες επι­στήμονες, οι οποίοι διαπρέπουν στον τομέα τους στο εξωτερικό, στο βωμό των «γνωριμιών». Πρέπει να βάλουμε τέλος στο brain drain!

Η Ανώτατη Εκπαίδευση οφείλει να προτάσσει την έρευνα και τη συνθετι­κή ικανότητα και όχι τις εγκυκλοπαιδι­κές γνώσεις, ώστε οι νέοι άνθρωποι να σκέφτονται κριτικά και να μπορούν να ερμηνεύουν την πραγματικότητα μέσα στην οποία θα ζήσουν, να τονίζει την ισότητα, τη συνεργασία, την εμβάθυν­ση σε πρακτικές δοκιμές και εφαρμο­γές και όχι την επιφανειακή αντιμε­τώπιση των πραγμάτων, την άσκη­ση σε πραγματικούς χώρους εργασί­ας και την ευελιξία, ώστε οι φοιτητές να μπορούν να παρακολουθούν μαθή­ματα από διάφορα τμήματα, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους. Να έχει στο κέντρο της το διάλογο και τη συνερ­γασία και όχι την αυθεντία. Η ελλη­νική κοινωνία και νεολαία έχει ανά­γκη σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, σύγχρονα πανεπιστημιακά προγράμ­ματα, στα οποία να συνδέεται το αντι­κείμενο της γνώσης με την εκάστοτε επιστημονική μεθοδολογία. Επαγγελ­ματική κατάρτιση σε κάθε ηλικία, αντί για μια κατ’ όνομα μόνο γενική εκπαί­δευση που οδηγεί όμως σε «στρατιές ανέργων πτυχιούχων».

Το αίτημα για μια ουσιαστική μεταρ­ρύθμιση στην Παιδεία, παραμένει διαρ­κές και καθολικό. Είναι σημαντικό να τίθενται προβληματισμοί που προάγουν το διάλογο, που οδηγεί σε μεταρρυθμί­σεις απαραίτητες για την αναβάθμιση των δομών της και της ποιότητάς της, ανταποκρινόμενες πάντα στις ανάγκες της κοινωνίας. Με κεντρικό άξονα την αξιολόγηση, την ασφάλεια, αλλά και την αξιοκρατία θεσπίζεται ένα σύγχρο­νο πλαίσιο υποστήριξης των πανεπιστη­μίων από το κράτος, με στόχο τα πανε­πιστήμια να εκπληρώσουν την εθνική τους αποστολή με άρτιο τρόπο. Η ουσι­αστική «ανώτατη» εκπαίδευση αποτε­λεί, άλλωστε, εθνικό ζήτημα. Αποτε­λεί εθνικό ζήτημα τα πανεπιστήμια να προσφέρουν ισχυρές προοπτικές κοι­νωνικής κινητικότητας στους φοιτητές, καθώς επίσης και δυνατότητες επιστη­μονικής, ερευνητικής, αλλά και ακαδη­μαϊκής εξέλιξης στο δικό τους το δυνα­μικό. Η υποστήριξη των πανεπιστη­μίων από το κράτος πρέπει να είναι πολυπαραγοντική, πέρα από τη στενή λογική της χρηματοδότησής τους που σαφώς έχει κυρίαρχο ρόλο, αλλά και μέσα από την σύνδεση με την αξιολό­γησή του έργου τους, όπως και με την ανάπτυξη συνεργειών με την οικονο­μία και την αγορά που θα ενισχύουν την εξωστρέφεια των ΑΕΙ και την κοι­νωνική τους λογοδοσία.

Την απάντηση σε όλα αυτά, θα την δώσει, τελικά, στην πράξη η πλειοψη­φία των φοιτητών και καθηγητών, που όχι μόνο δεν αντιδρούν στις μεταρ­ρυθμίσεις, αλλά γνωρίζουν πως μόνο μέσω αυτών, τα ελληνικά πανεπιστήμια θα ξεχωρίσουν στον διεθνή ανταγωνι­σμό και θα λάβουν τη θέση που τους αρμόζει στις αυξημένες απαιτήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.

*Βουλευτής Κυκλάδων, ΝΔ