Δευτέρα, 12 Μαΐου 2025

Δημήτρης Παπαδημητριάδης: Το θύμα δε φταίει ποτέ

Συνέντευξη στη Γεωργία Μοσχονά από την Κυριακάτικη Kontranews

Μιλώντας στην Κυριακάτικη Kontranews, ο ψυχίατρος Δημήτρης Παπαδημητριάδης εξηγεί την εξουσιαστική σχέση μεταξύ θύτη-θύματος εντός εργασιακού χώρου και προτείνει τρόπους αντιμετώπισης του εκφοβισμού. Απαντά με απλό και κατανοητό τρόπο στo «Γιατί τώρα», ενώ παρουσιάζει και το προφίλ των θυτών.

Πώς μπορεί να αντιληφθεί κάποιος στο χώρο εργασίας του την σεξου­αλική παρενόχληση;

Στο χώρο εργασίας, δε νοείται εύκολα η ερωτική προσέγγιση, του φλερτ, καθώς οι άνθρωποι βρίσκονται σε διαφορετι­κό επίπεδο εξουσίας. Η προσέγγιση ενός προϊσταμένου προς τον υφιστάμενό του χαρακτηρίζεται έως και χυδαία. Ο άνθρω­πος που βρίσκεται «κάτω» από τον άλλο εξαρτάται οικονομικά, οπότε φοβάται για τον βιοπορισμό του και του δημιουργεί­ται αμηχανία στον τρόπο που πρέπει να το χειριστεί αλλά και ένα ψυχικό φορτίο.

Επωμίζεται στους ώμους του ένα βάρος ψυχικής διαχείρισης, μίας προ­σέγγισης, την οποία ούτε προκάλεσε, ούτε προσκάλεσε. Σε όλα τα είδη των παρενο­χλήσεων υπάρχει μία ένταση στον τρό­πο με τον οποίο επικοινωνείται η επαγ­γελματική απαίτηση του ενός προς τον άλλον, απότομα ή με άγριο τρόπο. Σχε­δόν πάντα έχει να κάνει με ένα «παι­χνίδι εξουσίας». Ειδικά στους άντρες, οι οποίοι εκ φύσεως είναι περισσότερο επιθετικοί και έχουν την ανάγκη να επι­βεβαιώνουν την εξουσία τους με διάφο­ρους τρόπους, ένα μέσο που χρησιμοποι­ούν είναι η άσκηση της παρενόχλησης, είτε με επαγγελματική αγριότητα είτε με τη σεξουαλική παρενόχληση. Δεν είναι τόσο το ερωτικό ενδιαφέρον όσο είναι η ανάγκη επιβεβαίωσης αυτής της εξου­σίας. Το «μπορώ να το κάνω».

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί ο εκφοβισμός και η σεξουαλική παρε­νόχληση; Πώς σχολιάζετε τις καταγ­γελίες στον χώρο του πολιτισμού;

Καθώς αφυπνίζεται η κοινωνία γύρω από τέτοια φαινόμενα αυτό που πρέπει να εγκατασταθεί και στον ιδιωτικό και στο δημόσιο τομέα και σε όλα τα αντικείμε­να είναι ένας μηχανισμός, στον οποίο ο εκάστοτε εργαζόμενος θα μπορεί να προ­σφεύγει και με ασφάλεια να καταθέτει αυτή τη δυσάρεστη εμπειρία του και να βρίσκει τη συμπαράσταση μια συλλογι­κότητας, που θα μπορούσε να τον προ­στατεύσει, είτε σύλλογος εργαζόμενων, είτε ακόμη περισσότερο – και αυτό επι­διώκουμε- να υπάρχει νομική πρόβλε­ψη, να έχει δηλαδή την νομική δυνατό­τητα να υπερασπιστεί το δικαίωμα του να έχει επαγγελματική ειρήνη στο χώρο εργασίας.

Μπορούμε να εξημερώσουμε τα «επιθετικά» μας ένστικτα μέσα από την καλλιέργεια μας, την παι­δεία και τον πολιτισμό μας.

Είναι πολύ θλιβερό και απο­γοητευτικό ότι βλέπουμε αυτό το φαινόμενο να αναδύεται μέσα από το χώρο του πολιτισμού, δηλαδή από εκείνον τον χώρο που κατεξοχήν πρέπει να εξημε­ρώνει τα άγρια ένστικτα και την επιθετική τάση. Σίγουρα δεν το περιμένουμε από την τέχνη. Ίσως να έκανε λιγότερη εντύ­πωση από έναν άλλο χώρο, αλλά από αυτόν του πολιτισμού είναι ανεπίτρεπτο.

Γιατί είναι δύσκολο να μιλήσει το θύμα και να καταγγείλει την όποια παρα­βιαστική συμπεριφορά; Τι είναι αυτό που έκανε τώρα την αλλαγή;

Το ψυχικό τραύμα είναι πάρα πολύ βαθύ σε αυτές τις περι­πτώσεις. Ο χρόνος επούλω­σης είναι μακρύς και νομίζω ότι οι άνθρωποι που αποφα­σίζουν να κάνουν κάτι γι’ αυτό αισθάνονται πλέον ασφαλείς ψυχικά να το πράξουν, καθώς έχει περάσει ικανό διάστημα και το τραύμα σε κάποιο βαθμό έχει κλείσει. Επιπλέον, υπάρχει η διάθεση να «κλείσουν κύκλους». Νιώθουν την ανάγκη ουσιαστικά, να τακτοποιήσουν εκκρεμότητες που έχουν μέσα τους και κουβα­λούν τόσα χρόνια ως βαρίδια.

Το κίνημα MeΤoo που ξεκί­νησε από τις ΗΠΑ με την υπό­θεση Harvey Weinstein και όχι μόνο, έχει πυροδοτήσει και ενδυ­ναμώσει τις γυναίκες παγκόσμια. Η διεθνής έρευνα καταδεικνύει πως πράγματι, αυτό το κίνημα και η εκμυστήρευση γυναικών και ανδρών με τις παρενοχλήσεις που έχουν καταγγείλει δημόσια και όλος ο «θόρυβος» που έχει δημιουργηθεί έχει καταφέρει να μειώσει πραγματικά και αντικει­μενικά τα ποσοστά της παρενό­χλησης στο χώρο της εργασίας και όχι μόνο. Αυτή η δημοσιο­ποίηση οδήγησε στη μείωση των ποσοστών, ίσως επειδή φόβι­σε και έβαλε όρια στους παρε­νοχλούντες και τους έκανε να το σκεφτούν μια δεύτερη φορά.

Ποιο είναι το προφίλ του θύτη; Υπάρχουν έρευνες που να εξηγούν τέτοιου είδους συμπεριφορές;

Έχει γίνει το περίφημο πείρα­μα του Stanford, υπό τον Philip Zimbardo. Ο καθηγητής αυτός πήρε ένα δείγμα ανθρώπων και τους τοποθέτησε σε ρόλους φυλα­κισμένων και φυλάκων. Διαπί­στωσε πως αν δώσει σε κάποιον την ελάχιστη εξουσία, το άτομο αυτό εξωτερικεύει το βίαιο ένστι­κτο του και τον βίαιο χαρακτήρα του. Στο βιβλίο του, «Φαινόμενο του Λούσιφερ», εξηγεί πως καλοί φαινομενικά άνθρωποι μπορούν να φερθούν με βίαιο τρόπο αν τους δοθεί η εξουσία. Πάντα πρέπει να σκεφτόμαστε τα φαινόμενα της παρε­νόχλησης ως «επιβεβαίωση του θύτη». Όσο πιο κάτω βρίσκεται στην «πυραμί­δα» η επιβεβαίωση είναι ακόμη μεγαλύ­τερη. Διαπιστώνουμε επίσης ότι πλεο­νάζει ο ναρκισσισμός, υπάρχει απουσία της ενσυναίσθησης. Συνεπώς, οι θύτες δεν αντιλαμβάνονται τον πόνο που προ­καλούν και φτάνουν στο σημείο να χρη­σιμοποιούν τα θύματα ως αντικείμενα.

Έχουν υπάρξει θύτες που έχουν ζητήσει βοήθεια; Υπάρχει το «μετα­νιώνω» πραγματικά;

Έχουν υπάρξει, σποραδικά, άνδρες οι οποίοι έχουν έρθει και έχουν ζητήσει βοήθεια να ελέγξουν την επιθυμία τους να φλερτάρουν με το άλλο φύλο και φτάνουν στο σημείο να θέτουν σε κίνδυνο είτε το γάμο, είτε τη σχέση τους και θέλουν να ελέγξουν τις ορμές τους. Ομολογώ πως ποτέ δεν έχει έρθει θύτης παρενόχλη­σης να ζητήσει βοήθεια. Αυτό συμβαί­νει, ίσως γιατί υπάρχει αυτή η ναρκισσι­στική δομή που δεν επιτρέπει να δεχτεί τη βοήθεια του ειδικού.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε ένα θύμα, το οποίο δεν είναι έτοι­μο να μιλήσει;

Σε αυτές τις περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με πολύ εύθραυστες και ευαί­σθητες ψυχικές ισορροπίες. Το τελευταίο πράγμα που πρέπει να κάνει κανείς για να βοηθήσει είναι να πιέσει την κατάσταση. Οφείλουμε να ενδυναμώσουμε το θύμα, να το κάνουμε να νιώσει ασφάλεια και να σταθούμε συμπαραστάτες δίπλα του και αρωγοί, μέχρι να κλείσει τις πληγές του και ενδεχομένως να διεκδικήσει τα δικαιώματα του, με οποιαδήποτε καθυ­στέρηση και σε οποιοδήποτε χρόνο.

Πρέπει να εξηγήσουμε στο εκάστοτε θύμα, ως εξωτερικοί παρατηρητές ότι δε φταίει, ούτε μπορεί να φταίει, ούτε μπο­ρεί να το προκάλεσε κάθ’ οποιονδήποτε τρόπο. Οτιδήποτε περισσότερο από τη θέληση του, κάτι που είναι απρόσκλη­το και παρείσακτο ΠΟΤΕ δεν οφείλε­ται στο θύμα.

*MD MSC Ψυχίατρος Ψυχοθεραπευτής

Δείτε επίσης