Περισσότερες από μία στις δέκα περιπτώσεις υπογονιμότητας που χαρακτηρίζονταιαπό επαναλαμβανόμενη αποτυχία στις προσπάθειες απόκτησης παιδιού μεεξωσωματική γονιμοποίηση, μπορεί να οφείλονται σε αλλαγές που επιφέρει ο τρόποςζωής στη λειτουργία των γονιδίων.
Οι αλλαγές αυτές, που αποκαλούνται επιγενετικές, μπορεί να εντοπιστούν μεεξελιγμένες βιολογικές εξετάσεις, με βάση τα αποτελέσματα των οποίωνκαταρτίζεται και συνιστάται στο ζευγάρι ένα ειδικό πρόγραμμα αντιμετώπισης. Τοπρόγραμμα συμπεριλαμβάνει εξειδικευμένο διαιτολόγιο, σχεδιασμένο μεβιολειτουργικά τρόφιμα αποτοξίνωσης, το οποίο έχει ως στόχο τη ρύθμιση τηςγονιδιακής έκφρασης και την άρση της κυτταρικής δυσλειτουργίας, ώστε ναεπιτευχθεί η σύλληψη.
«Από τη δεκαετία του 1860 όταν προτάθηκε για πρώτη φορά η ύπαρξη των γονιδίωνκαι ακόμα περισσότερο από το 1953 όταν ανακαλύφθηκε η διπλή έλικα του DNA,υπήρξε ένα δόγμα στην επιστήμη: ότι το DNA είναι το “προσχέδιο” της φύσης καιτίποτα δεν μπορεί να το αλλάξει» λέει ο Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc,
Eιδικός στην Yποβοηθούμενη Aναπαραγωγή, μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ(www . gynecologie . gr) «Εκείνη την εποχή οι επιστήμονες ήταν πεπεισμένοι ότι ταχρωμοσώματα περνάνε από το γονιό στο παιδί, φέροντας τελεσίδικα όλες τιςπληροφορίες για την ανάπτυξή του. Σήμερα ξέρουμε πολύ καλά ότι η λειτουργία και
η δομή των γονιδίων δεν είναι άρρηκτα καθορισμένες αλλά επηρεάζονται απόπαράγοντες όπως η διατροφή, το στρες και ο τρόπος ζωής».
Και συνεχίζει: «Παρότι είναι αδιαμφισβήτητο ότι τα γονίδια μάς προδιαθέτουν γιακληρονομούμενα νοσήματα, εξίσου σίγουρο είναι ότι το περιβάλλον του DNA παίζεικαθοριστικό ρόλο στην υγεία και τις ασθένειες. Αυτό σχετίζεται με τις επιγενετικέςαλλαγές οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν την ενεργοποίηση και την αδρανοποίησηενός γονιδίου, καθώς και τον τρόπο ερμηνείας και έκφρασης των πληροφοριών πουπεριέχει.
Με άλλα λόγια, κάποτε πιστεύαμε ότι τα πάντα είναι κληρονομούμενα,αλλά σήμερα ξέρουμε ότι η υγεία και οι ασθένειες είναι κατά 30% θέμα γονιδίων καικατά 70% θέμα περιβάλλοντος».
Αν και τα γονίδιά μας δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε, το περιβάλλον τους μπορούμε,τονίζει ο Δρ. Βασιλόπουλος. Έτσι όταν ένα ζευγάρι με ανεξήγητη υπογονιμότηταυποβληθεί σε ειδικές εξετάσεις και στη συνέχεια κάνει τις απαραίτητες προσαρμογέςστη διατροφή και γενικότερα στον τρόπο ζωής του, είναι πιθανό να δει τη γονιμότητάτου να βελτιώνεται αισθητά – και μάλιστα σε σημείο ώστε να υπάρχει ακόμα καιπιθανότητα φυσικής σύλληψης.
«Όλ’ αυτά έχουν γίνει εφικτά χάρη στις εξελίξεις της Διατροφογενωμικής, ενόςκλάδου της Γενετικής που ακόμα βρίσκεται στα εμβρυϊκά στάδιά του αλλά ήδηπαράγει σημαντικές νέες γνώσεις που μπορεί να ωφελήσουν τους ασθενείς μας» εξηγεί ο Δρ. Βασιλόπουλος.
«Η Διατροφογενωμική είναι με απλά λόγια η επιστήμηπου εξετάζει τις επιδράσεις των τροφίμων και των συστατικών τους στην έκφρασητων γονιδίων, μελετώντας σε μοριακό επίπεδο τις αλληλεπιδράσεις των θρεπτικώνσυστατικών και άλλων βιοδραστικών ουσιών των τροφίμων με το γονιδίωμα».
Οι νέες, εξελιγμένες εξετάσεις στα ζευγάρια με ανεξήγητη υπογονιμότηταπραγματοποιούνται στη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Institute of Life,της οποίας ο Δρ. Βασιλόπουλος αποτελεί ιδρυτικό στέλεχος, σε συνεργασία με την εξειδικευμένη εταιρεία Βιομετρήσεων «Eatwalk» και το Τμήμα Βιοχημείας-Βιοτεχνολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Μεταξύ τους συμπεριλαμβάνονται οι εξής:
1. Μέτρηση της οξειδοαναγωγικής κατάστασης του οργανισμού. Είναι μία χημικήανάλυση που ουσιαστικά αξιολογεί δείκτες του οξειδωτικού στρες του οργανισμού.Στο πλαίσιό της διενεργείται μία σειρά από εξειδικευμένες μετρήσεις για να εξεταστείσυνολικά ο οργανισμός και στη συνέχεια γίνεται προσπάθεια να βελτιωθούν οιμηχανισμοί που υστερούν με τους κατάλληλους φαρμακευτικούς και διατροφικούςχειρισμούς, καθώς και με φυσική δραστηριότητα.
2. Μέτρηση έξι κυτταροκινών που σχετίζονται με μεταβολικές διαταραχές. Οικυτταροκίνες είναι ορμόνες που εκκρίνονται από διάφορα είδη κυττάρων (π.χ. από ταλιπώδη κύτταρα, από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού) και από βασικά μεταβολικάόργανα (πάγκρεας, ήπαρ, μύες κ.λπ.).
Με τη συγκεκριμένη εξέταση προσδιορίζονται εργαστηριακά τα επίπεδα τηςλεπτίνης, του ΤNF-a, της αδιπονεκτίνης, της ιντερλευκίνης-4, της ιντερλευκίνης-6 καιτης ιντερλευκίνης-22.
Οι ορμόνες αυτές αποτελούν σημαντικό ρυθμιστή της μεταβολικής ομοιοστασίας,δηλαδή της ικανότητας του οργανισμού να ρυθμίζει το εσωτερικό του περιβάλλονώστε να το διατηρεί σε μια σταθερή κατάσταση. Παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στηρύθμιση της εσωτερικής θερμοκρασίας του σώματος, στην ανοσία, στη γήρανση καισε άλλες βιολογικές διεργασίες.
Η αξιολόγηση των κυτταροκινών σε συνδυασμό με τη μελέτη των δεικτών τουοξειδωτικού στρες, αποτελούν άριστα εργαλεία διάγνωσης μιας μεταβολικήςδιαταραχής.
3. Μεταβολομική ανάλυση. Είναι μία σειρά εξετάσεων με τις οποίες καταγράφονταιτα επίπεδα μικρών μορίων (λέγονται μεταβολίτες) για να αξιολογηθεί η κατάσταση
της υγείας. Προτείνεται στα υπογόνιμα ζευγάρια στα οποία η γυναίκα παρουσιάζειμεταβολική διαταραχή (π.χ. σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών).
Πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες έδειξαν ότι με την μεταβολομική ανάλυσημπορεί ακόμα και να προβλεφθεί ένας επικείμενος σακχαρώδης διαβήτης, ο οποίοςδεν έχει ακόμα εκδηλωθεί!
Ανάλογα με τα ευρήματα της ανάλυσης σχεδιάζονται ειδικά διαιτολόγια από ομάδαμοριακών και κλινικών διατροφολόγων, σε συνδυασμό με εξατομικευμέναλειτουργικά τρόφιμα και συμπληρωματικά σχήματα διατροφής. Γίνεται επίσηςεργοφυσιολογική εξέταση για να προσδιοριστεί η ακριβής αερόβια κατάσταση τηςγυναίκας και προτείνεται το ενδεδειγμένο πρόγραμμα γυμναστικής.
4. Τοξικολογική ανάλυση τρίχας. Η ανάλυση μιας τρίχας από τα μαλλιά (μήκος 1-4εκατοστά του μέτρου) παρέχει σημαντικές πληροφορίες για την έκθεσή μας σειχνοστοιχεία και τοξικά μέταλλα κατά τις τελευταίες 4-8 εβδομάδες.
Η συγκεκριμένη εξέταση πραγματοποιείται για να εξακριβωθεί αν υπάρχει επαρκήςπρόσληψη ιχνοστοιχείων, τα οποία είναι απαραίτητα για τη σωστή λειτουργία τουοργανισμού και την ανάπτυξη, αφού επηρεάζουν πολλές λειτουργίες του, από τηδιακίνηση των θρεπτικών συστατικών έως τη λειτουργία των αδένων και τωνενζύμων.
Γίνεται επίσης για να εξακριβωθεί αν υπάρχει έκθεση σε παράγοντες όπως τοκάπνισμα, η κακή διατροφή, το άγχος, η λήψη φαρμάκων, οι περιβαλλοντικοί ρύποικαι τα βαρέα μέταλλα, που δημιουργούν ανισορροπία στα ιχνοστοιχεία καισυνδέονται άμεσα με προβλήματα ανεξήγητης υπογονιμότητας.
Η τρίχα επιλέγεται επειδή σε αντίθεση με τα δείγματα αίματος και ούρων, η ανάλυσήτης δεν επηρεάζεται από τη λήψη τροφής πριν τη δειγματοληψία, την ψυχολογικήδιάθεση του δότη και τη χρονική λήψη του δείγματος, ενώ η δειγματοληψία είναιγρήγορη και το δείγμα ανάλυσης δεν καταστρέφεται.Ανάλογα με τα ευρήματα της ανάλυσης, προτείνονται οι απαιτούμενες αλλαγές στοντρόπο ζωής και τη διατροφή.
5. Γενετική εξέταση των mi-RNAs. Τα miRNAs είναι θραύσματα γενετικού υλικού(μικρά RNA) τα οποία ανακαλύφθηκαν σχετικά πρόσφατα και ρυθμίζουν τηγονιδιακή έκφραση. Τα miRNAs παίζουν σημαντικό ρυθμιστικό ρόλο σε πολλέςκυτταρικές διεργασίες και η παρεκκλίνουσα έκφρασή τους έχει ενοχοποιηθεί γιαπολλές παθολογικές καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένης της νοσογόνουπαχυσαρκίας του διαβήτη και της αδυναμίας φυσιολογικής σύλληψης.
Η γενετική εξέτασή τους προτείνεται στο υπογόνιμο ζευγάρι όταν ο ένας ή και οι δύοπάσχουν από μεταβολικό σύνδρομο. Το σύνδρομο αυτό είναι η συνύπαρξη σε έναάτομο τριών ή περισσότερων μεταβολικών νοσημάτων (π.χ. χαμηλή καλή ή HDLχοληστερίνη, αυξημένα τριγλυκερίδια, κοιλιακή παχυσαρκία, υπέρταση, σακχαρώδηςδιαβήτης κ.λπ.)
Ολιστική προσέγγιση
«Οι περιπτώσεις της ανεξήγητης υπογονιμότητας που αντιστοιχούν στο 10-15% τωνκρουσμάτων υπογονιμότητας, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, πρέπει πλέον νααντιμετωπίζονται ως αποτέλεσμα ορμονικών και μεταβολικών διαταραχών πουαπορρυθμίζουν την ομοιοστασία του ίδιου του οργανισμού» καταλήγει ο Δρ.Βασιλόπουλος.
«Η ολιστική προσέγγιση στο υπογόνιμο ζευγάρι αποτελεί πλέον μιασύγχρονη αναγκαιότητα σε περιπτώσεις στις οποίες επαναλαμβανόμενες προσπάθειεςεξωσωματικής γονιμοποίησης δεν έχουν αποδώσει το επιθυμητό αποτέλεσμα».
