Αγία Σοφία: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις
Μοιραστείτε το
Η Αγία Σοφία είναι το κόσμημα της Κωνσταντινούπολης και ένα από τα μεγαλύτερα αξιοθέατα της Τουρκίας, ενώ κουβαλά μια σχεδόν χιλιόχρονη ιστορία με πολλά απρόοπτα και σημεία «σταθμούς» της ανθρωπότητας.
Πλέον αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα τζαμιά της γείτονα χώρας, ενώ εγείρονται φόβοι για τους πολιτιστικούς θησαυρούς της για τυχόν καταστροφή τους.
Ήδη το μαρμάρινο δάπεδο της έχει καλυφθεί από μοκέτες, ενώ τα διάσημα ανά τους αιώνες ψηφιδωτά της είναι καλυμμένα.
Παρόλα αυτά, συνεχίζει να κουβαλάει μια τεράστια ιστορία, η οποία δεν σχετίζεται μόνο με θρησκευτικά δρώμενα ή με το παρελθόν της Τουρκίας.
Αντιθέτως συνοψίζει σημεία τομής της ανθρωπότητας, τόσο στις γεωπολιτικές εξελίξεις, όσο και στις επιστήμες ή τις τέχνες. Ακολουθούν πέντε χαρακτηριστικά σημεία, τα οποία επηρέασαν ως ένα βαθμό τον σημερινό τρόπο ζωής.
1.Χτισμένη πάνω σε δύο εκκλησίες
Στην αρχαιότητα ήταν κανόνας, να εγείρονται κτήρια και δε ναοί, στα θεμέλια ή στα αποκαΐδια άλλων κτισμάτων.
Η Αγία Σοφία δεν αποτελεί εξαίρεση, αλλά επιβεβαίωση του κανόνα. Έτσι, χτίστηκε στα αποκαΐδια δύο προηγούμενων εκκλησιών, οι οποίες ήταν τα ιερά σύμβολα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Καταρχάς, η πρώτη εκκλησία πρόγονος της Αγιάς Σοφιάς, ανεγέρθηκε από τον Κωνσταντίνο Β΄, γιό του Μεγάλου Κωνσταντίνου, το 360 μ.Χ.
Καταστράφηκε όμως εξαιτίας πυρκαγιάς το 404 μ.Χ., όταν ξέσπασαν αναταραχές στην Κωνσταντινούπολη, καθώς ο πατριάρχης Ιωάννης ο Χρυσόστομος που ήρθε σε σύγκρουση με την αυτοκράτειρα Αιλία Ευδοξία, σύζυγος του αυτοκράτορα Αρκάδιου, στάλθηκε για πάντα στην εξορία.
Ύστερα, ο αυτοκράτορας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Θεοδόσιος Β΄, έφτιαξε μια καινούργια εκκλησία το 415 μ.Χ. στην θέση της υπάρχουσας που είχε καεί.
Παρόλα αυτά, καταστράφηκε από πυρκαγιά το 532 μ.Χ., η οποία πάλι προκλήθηκε από αναταραχές στην Πόλη.
Αυτή την φορά όμως, αίτιο της αναταραχής ήταν η γνωστή στάση του Νίκα, που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή πολλών μνημείων και την ίδια να πνίγεται στο αίμα, καθώς καταστέλεται με πρωτοφανή για την εποχή βία.
Έτσι, το 537 μ.Χ. ανεγέρθηκε στα αποκαΐδια της προηγούμενης εκκλησίας, η Αγιά Σοφιά, με απόφαση του αυτοκράτορα Ιουστινιανού.
Μάλιστα, ο ίδιος δεν θέλησε σαν τους προκατόχους του, να φτιάξει απλά ένα μεγάλο ναό, αλλά ένα κόσμημα που θα κοσμεί την πρωτεύουσα μιας αυτοκρατορίας.
Για τον σκοπό αυτό δαπανήθηκαν τεράστια ποσά και χρησιμοποιήθηκαν πολλοί εργάτες, ενώ την επίβλεψη και την αρχιτεκτονική του έργου ανέλαβαν οι γεωμέτρες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο.
Μάλιστα, για τους επόμενους αιώνες αποτελεί το πιο μεγαλύβολο κτίσμα του κόσμου και πρόκειται να επηρεάσει πολλά άτομα, από πολιτικούς έως και αρχιτέκτονες.
Εξάλλου, δεν αποτελεί μόνο ένα λαμπρό παράδειγμα αρχιτεκτονικής ή διακόσμησης, αλλά κύρους και επιβολής.
2.Καθολική εκκλησία
Η Αγία Σοφία δεν έχει χρησιμοποιηθεί μόνο ως ορθόδοξος ναός ή μουσουλμανικό τέμενος, αλλά και ως καθολική εκκλησία.
Συγκεκριμένα το διάστημα μεταξύ 1204 και 1261, όταν βρισκόταν υπό την Λατινική Αυτοκρατορία.
Μπορεί λοιπόν, το διάστημα που λειτούργησε ως χώρος λατρείας για τους καθολικούς να ήταν μικρό, αλλά υπήρξε υψίστης σημασίας για την μετεξέλιξη της Δύσης.
Καταρχάς, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε χωριστεί σε Δυτικό και Ανατολικό μέρος. Ιδιαίτερα το τελευταίο ονομάστηκε Βυζάντιο από το 1261 αλλά άτυπα, ενώ ως όρος καθιερώθηκε από τους ιστορικούς του 18ου αιώνα για λόγους συντομίας.
Μέχρι την οριστική πτώση της Κωνσταντινούπολης, η Δύση δεν αναγνώρισε ποτέ το Βυζάντιο ως άμεσο συνεχιστή της Ρώμης και έτσι προσπάθησε να φτιάξει τίτλους που να παραπέμπουν στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνομοσπονδία των γερμανικών κρατιδίων που ονομάστηκαν Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και είχαν στενές σχέσεις με τον Πάπα.
Παρόλα αυτά, υπήρξαν Δυτικοί που αντιδρούσαν στην θρησκευτική και πολιτική της Ρώμης. Έτσι, όταν διενεργήθηκε η Τέταρτη Σταυροφορία, κατέβαλαν το Βυζάντιο, έφτιαξαν την Λατινική Αυτοκρατορία που υποτίθεται συνέχιζε την κληρονομιά της Ρωμαϊκής και η Αγία Σοφία αναγνωρίστηκε από την Δύση επίσημα ως αντίπαλο δέος των μεγαλεπήβολων εκκλησιών της Ιταλίας.
Μάλιστα, παρά την λεηλασία που είχε υποστεί με αποτέλεσμα να έχει σημαντικές φθορές, αποτελούσε τον λαμπρότερο ναό του καθολικισμού.
Το δέος έφτασε σε τέτοιο βαθμό, ώστε αν Λατινική Αυτοκρατορία ταλανίζοταν με λιγότερες εμφύλιες συρράξεις, μπορούσε να αμφισβητήσει ευθέως τον Πάπα και να ανακηρύξει την Αγία Σοφία ως σύμβολο των καθολικών.
Παρόλα αυτά, κάτι τέτοιο δεν έγινε ποτέ, ενώ στη συνέχεια σχεδόν ερείμωσε καθώς δεν πραγματοποιήθηκε καμία εργασία συντήρησης, σε σημείο να καταρρεύσουν τμήματα της.
Το 1261 καταλήφθηκε από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο και αναγεννήθηκε η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, με αποτέλεσμα ο ιστορικός ναός να ξαναγίνει το κέντρο της ορθοδοξίας.
3.Λεηλασίες
Η Αγία Σοφία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί χωρίς υπερβολή ως ένα θησαυροφυλάκιο ή αλλιώς« χρυσωρυχείο».
Καθώς ανήκε σε μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες του κόσμου, είναι λογικό να περιείχε αρκετά κειμήλια ανεκτίμητης αξίας. Παρόλα αυτά, υπήρχαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην τελειώνουν σχεδόν ποτέ.
Καταρχάς, η πρώτη απώλεια των θησαυρών της πραγματοποιείται τον 10ο και 9ο αιώνα, όταν η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρίσκεται σε πόλεμο με τους Πέρσες και τους Αβάρους.
Τότε εξαιτίας της οικτρής οικονομικής κατάστασης, δίνεται εντολή από τους αυτοκράτορες να κατασχεθούν πολλά κειμήλια, για να τροφοδοτήσουν την πολεμική βιομηχανία.
Έτσι, αρκετά από αυτά πουλήθηκαν ή έλιωσαν για να μετατραπούν σε νομίσματα, ενώ ορισμένα όπως χάλκινα είδη, χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή όπλων.
Στη συνέχεια η πρώτη λεηλασία πραγματοποιείται από την Τέταρτη Σταυροφορία, καθώς χρειάζεται να πληρωθούν 40.000 στρατιώτες.
Έπειτα, η δεύτερη και τελευταία λεηλασία συντελείται στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς.
Παρόλα αυτά, μέχρι σήμερα περιέχει αρκετά κειμήλια και θυσαυρούς ανεκτίμητης αξίας, ενώ μέσω αυτών συνοψίζει ολόκληρες εποχές αυτοκρατόρων και βασιλέων.
4.Νοσοκομείο
Στον Μεσαίωνα οι μεγάλες εκκλησίες δεν χρησιμοποιούνταν ποτέ εξολοκλήρου ως νοσοκομεία κατά την διάρκεια πολέμων, ή χρησιμοποιούνταν αλλά μόνο για την άρχουσα τάξη.
Στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
Κατά την διάρκεια της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης από τα οθωμανικά στρατεύματα του Μωάμεθ Β΄ του Πορθητή, ο ιστορικός ναός από την πρώτη στιγμή έγινε κέντρο περίθαλψης των τραυματισμένων στρατιωτών.
Επιπλέον, παρείχε καταφύγιο σε όσα άτομα δεν μπορούσαν να πολεμήσουν, όπως γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους.
Έτσι, τα στασίδια που κάποτε γέμιζαν πιστούς, μετατράπηκαν σε στρώματα για τους τραυματίες.
Μάλιστα, είναι το τελευταίο σημείο της Πόλης που πολιορκήθηκε κατά την Άλωση. Εφόσον οι Οθωμανοί έχουν νικήσει τον Βυζαντινό στρατό επίσημα και λάβει εντολή από τον Μωάμεθ να λεηλατήσουν την περιοχή, έστρεψαν το βλέμμα τους στην Αγιά Σοφιά.
Θησαυροί αφερέθηκαν, κόσμος σφάχτηκε από το σπαθί του κατακτητή και μαζί με την πτώση της Αγίας Σοφίας, κατέρρευσε το τελευταίο μεγάλο δυτικό βασίλειο στην Ανατολή.
5.Καρκινική γραφή
Στο αίθριο της Αγίας Σοφίας υπάρχει μια από τις πιο διάσημες καρκινικές επιγραφές, καθώς συνεχίζει μια παράδοση που υπήρχε από την αρχαία Ελλάδα.
Η καρκινική γραφή λοιπόν, είναι οι συμμετρικές φράσεις οι οποίες μπορούν να διαβαστούν είτε από την αρχή είτε από το τέλος.
Επιπλέον, ο χαρακτηρισμός προέρχεται από την κίνηση του «καρκίνου» (κάβουρα), ο οποίος κινείται πλαγίως, και προκειμένου να προχωρήσει μπροστά πηγαίνει δεξιά-αριστερά-δεξιά-αριστερά.
Διαβάζοντας μια καρκινική επιγραφή, το βλέμμα πηγαίνει από αριστερά προς τα δεξιά και μετά από τα δεξιά προς τα αριστερά, όπως δηλαδή θα κινείται αν παρακολουθούσε έναν κάβουρα (καρκίνο) να προχωρά.
Μάλιστα, οι Βυζαντινοί φημίζονταν για διάφορες καρκινικές επιγραφές ή ολόκληρα κείμενα που έγραφαν, ενώ αρκετοί αυτοκράτορες έφεραν καρκινικά ονόματα.
Την Αγία Σοφία λοιπόν, κοσμεί μέχρι σήμερα η επιγραφή ΝΙΨΟΝ ΑΝΟΜΗΜΑΤΑ ΜΗ ΜΟΝΑΝ ΟΨΙΝ», που σημαίνει «πλύνε τις αμαρτίες, όχι μόνο το πρόσωπο».
Σχετικά Άρθρα
Δείτε Επίσης
Μην χάνετε καμία στιγμή ενημέρωσης. Παρακολουθήστε το τηλεοπτικό πρόγραμμα του Kontra Channel σε
απευθείας μετάδοση 24/7.